--------------------------------------------------------------------------- **** http://www.GOANET.org **** ---------------------------------------------------------------------------
Book Release: Goanetter Valmiki Faleiro's "Patriotism in Action" Dec 18, 2010 (Sat) at 5.30 pm at Goa Chitra, Benaulim, Goa Copies available at: Hotel Mandovi or Broadway (Panjim), OIB (Mapusa), Sainik Co-Op (Porvorim), Literati (Calangute), David & Co, Confidante (Margao) David & Co Mumbai, Mumbai Catholic Gymkhana; Manney's and Popular (Pune), Narayan (Bangalore), Ritana Books (Delhi). Online: http://goa1556.notlong.com --------------------------------------------------------------------------- Mhoje Nodrentlean… Gõy Suttkechim 50 Vorsam - Uzvaddache ani Kalloki Dixen Purtugezanchea gulamponnant 450 odik vorsam sarlea uprant, xevttim 1961 vorsa Bharoti foujen porkeanchea hatantlean Gõychi suttka keli. Dezembrachi 19 tarik ek itihasik, Gõykarank mol-mhotvacho dis. Gõykar vhodda promannan ho suttkecho dis monoytat. Gõy Rajak suttka mell’lear he vorsak 50 vorsancho kall bhorta. Suttke uprant Gõychem kitlem meren sudarop zalam tem ami don-ui bazu ghevn sangchem asa; kitlo faido ani luksonn zalam ani zata he vixim, thoddo bhov uzvadd ani kallokache nodrentlean niyall korum-ia. Uzvaddache Dixen Hea 50 vorsam pottim Gõyant bhouch vikas zala. Xikxonnik moll khub faideachem ani mhotvachem tharlam. Nove karkhanne bhitor haddun Gõykaram khatir khubxea nokreamni apli tokli voir kaddlea. Tambdde matiyechea rosteank damrachem kapodd nhesoun sobit keleat. Tarin ani ferribottin vochpi nodincher altoddchean poltoddi vochpeam khatir horddem fulovn pul ube ravleat. Dor eka ghorant bizli chokmokta ani nollantlean udkachi vevostha zalea. Telefonacheo sovloteo vaddleat ani Konkan Reilve suru korun Gõy ek udorgotichem Raj zalam. Zaitea vattamni udorgotichea kamkazache gozalimni, Gõy Rajan voile-poile rikordd ghoddoyleat. Uprant te udyog-dhondeachea, xikxonnachea, somajik boreponnachea ani turizmachea mollar zaum. Aiz turizmak udyog-dhondeachem rup ani dorzo favo zala. Bhailea desantli duddvanchi yennavoll (foreign exchange) bhitor sorun arthik vikas (economic development) zala. Bharotantlea dusrea Rajyank sor kelear, bholaike vatten Gõychi poristhiti ekdomuch surokxit asa mhonnchem poddta. Vachpa-borovpachem promann (literacy rate) unchlea panvddear pavlam, kiteak, 6 tem 14 vorsanche pirayechea bhurgeank xikxonn gorjechem tharavpak Gõy hem ekuch ek Bharotantle poilem Raj. Tea bhair, Computer Literacy Program soglea iskolamni suru korpacho-i man Gõy rajyak favo zala. Tanrtik (technical) xikxonnant - ITI, IIT ani Engineering Koleji odik monisboll (man power) toyar korpacho vavr boreach nettan kortat. Anik ek mhotvachi itihasik udorgot mhollear, unchlem xikxonn ghevche khatir Gõychi svotachi ‘ Goa University ’ asa. Tea bhair, ‘National Institute of Oceanography’ (NIO), ‘Antarctica Ocean Development Center’ (AODC) ani ‘Electronic City’ toyar korun Gõyche suttkechea chepeak udorgotichim ani obhimanachim pakam layleant. Hea xivay, mullave bandavollichea vhodd prokolpam khatir ‘State Infrastructure Development Corporation’ toyar kelam ani ‘Goa State Sewerage Development Corporation’ xarantle gottor saf korche khatir chalik laglam. Xevttim, uzvaddache dixen polletolo zalear, Purtugalachea gulamponnantlean aslolem hukumxayechem zum bhair xevttun, Bharoti lokxay Gõy Rajyachea vantteak aili, tachea nagrikank mullavea hok’kanchim daram ugtim zalim. Dekunuch, aiz dor eklo Gõykar meklleponnan, svotontr ritin ani khuxalkayen jiyeta. Kalloki Dixen Purtugezanchea chopkeantlem Gõy mekllem zalem zait, punn Gõychem Raj cholta te toren ami pollelear, khorench ami svotontr zaleant vo na hem ek vhodd umannem pavla konnkonni sotayta. Xikxonnant xrextt Gõy ekdom’ fuddem pavlam, punn bekarponn vaddlam. Xikpacheo khup sovloti dileat, punn nokreo mat on-Gõykarank viktat. Roste rundayleat, punn obsoeg mat unnem zavnk nant. Turizmachea nanvan dorya deger hotelam ani dorya kinarechea ganvamni dongor-zhaddam katrun vhodd imaroti bandleo, punn tantuntlean nirmann zatolo kochro nopoit korpak aiz meren kosloch upay sodun kaddunk na. Ani hakach lagon dengue, malaria, filaria, sarkim duensam amche bholaikek dhokeachim tharleant. Bhonvddekaranchea nanvan dorya veller vikallim vokdam khavop, pozoddponn ugteponnim cholta dekun, HIV-AIDS osli marekar pidda Gõykarank giraspak veng uti korun asa. He piddechim nanvam suttke adim ami aikunk nant. Konkan Relve khatir, khaznachi girest zomin puroylea dekun, udkacheo vatto bond poddun pavsachea hunvaran ganvamni budd’tti yeta. Ghoramni udok bhorta. Bharoti nagrikan khuinchea-i zagear thikann korum, eka nagrikak favo sarkech tannem kaide pallpache astat. Suttke uprant Gõy Rajyant eksarkem sudarop zavnk laglem tednam, bhailea kamdaranchi goroz uprasli. Tea vellar, Gõychea rajkornneamni boro faido uttoylo. Nokri divche divn, ghoram soit rexen karddam korun dilim, ani niz Gõykaranchea tonddant suttkechim lolipopam ghalim. Khun, bolatkar, chorio, dadagiri, akantvad, bomb-sfott ani sabar bhirankull gozali atam ghoddtat teo suttke adim ghoddo nasleo. Gõy raj cholovpak nivddun kaddlole fuddari fokot Gõy luttunk ani nagovnk kodelir bosleat, ani chaltea niz Gõykarank favo teo sovloti divnk visorleat. 1960, suttkechea adlea vorsa, Gõyant 5.5 lakh lok-vosti asli. Atam 15 lakhancher pavlea. Monte Dongor, Shanti Nogar, Prem Nogar, Zuari Nogar oxeo kitleoxeoch Nograncheo vosnnuko (colonies) ubeo korun, kaideache xime bhair vochun on-Gõykarank ravpachi vevostha kelea. Punn nizachea Gõykarancher mat bhailea bilddoramni bandlolea flettamni ravpachi palli ailea. Xarantlo vepar-dhondo bhailo lok choloyta, ani ganvchea tinttear adim ganvche vhoddil distale tea zagear ‘ghantti’ lok bosun disvoddeachea vavrache zoddicho hixeob kortat. Amcheo dorya vello pordexi lokamni zopt keleat. Kaim zageancher ‘dogs are allowed, but not Indians’ oxem borovn, bhaile lok Gõyant choloytolea khannavollinchea darank umkollaylolem vachunk mellta. Dekun, apo-ap monant proxn upzotat - Ami Gõykar khorea orthan svotontr zaleat? Voilo lottun ailolo mhell puray ritin saf korpak amkam anik ek pavtti suttkechem zhuz korchem poddtolem kai? Xevttim… Aiz Gõyant sudaropa vangdda khubxem vaitt-ui bhitor sorlam. Tem vaitt kall sorta toxem matot asa, ani dekunuch kaim promannan Gõyche suttke uprantche udorgotik ani vikasak hanga-thoim, chodd nhoi zalear thoddea promannan tori mar boslolo dista. Dekunuch, Gõy suttkechea pon’nas vorsam uprant amkam je porim suttkechim follam chakunk mellonk zai aslim, toxim tim chakunk mellonant. Punn fuddarak mellpacho bhorvanso dovrun pavlam fuddem ghalum yetat. Kiteak, amkam suttkechim khorim follam bhogunk zai zalear, te vixim ghevpache upay amcheach hatant asat. LINO B. DOURADO