EVOLUCIJA “POD OKOM ISTRAZIVACA”
Jedan od najvecih naucnika, prirodnjaka svih vremena, Carls Robert
Darvin (1809-1882) otkrio je da zivi oblici materije podlezu evoluciji.
Utvrdio je da se ziva materija na taj nacin usavrsava i stice nova svojstva
koja zavise od prirodne sredine u kojoj ona opstaje i razvija se.
Za evoluciju zivog sveta postoje mnogi dokazi iz proslosti. Ipak, oni su
uglavnom otkriveni proucavanjem fosila, vrsta koje su nekada postojale u
jednom, a sada postoje u drugom obliku. Zato je bilo veoma vazno naci neki
neporecivi eksperimentalni dokaz evolucije koja se odigrava pred nasim
ocima.
Pedesetih godina proslog veka Dzosua Lederberger, geneticar sa
Univerziteta Viskonsin, SAD, izveo je jedan sjajan bioloski eksperiment. Kao
sedmogodisnji ucenik osnovne skole on je jednom prilikom napisao: “Zeleo bih
da budem matematicar poput Ajnstajna. Izucavao bih nauku i otkrivao
teorije”! Nije postao ni matematicar, ni fizicar, jer ga je kasnije privukla
biologija. Stekao je slavu 1958. godine dobivsi Nobelovu nagradu za
izucavanja u oblasti genetike bakterija.
Za svoja proucavanja evoluciju zive materije Lederberger je izabrao
bakterije zbog toga sto one samo tokom dve godine svog razmnozavanja daju
oko 7.000 generacija! Buduci da zivot u svojim osnovnim manifestacijama ne
pravi razliku izmedju bakterije, cveta i coveka, Dzosua je mogao da posmatra
borbu zive materije za opstanak na nivou bakterija i da iz toga izvede
dalekosezne zakljucke u vezi sa opstom pojavom evolucije.
Na jednu vrstu bakterija dejstvovao je njihovim ljutim neprijateljem -
penicilinom, lekom koji covek koristi za lecenje od bakterijskih infekcija.
Pri tom je nasao da se priblizno na svakih 100 miliona bakterija koje
penicilin ubija javlja jedna bakterija koja je otporna na penicilin i koja
prezivljava njegovo prisustvo. Zahvaljujuci toj jednoj ili nekolicini
“otpornih” bakterija, posmatrani bakterijski soj daje “izdanke” - novi soj
koji je u stanju da prezivi delovanje penicilina i da u njegovom “drustvu”
stvara buduce generacije koje on ne moze da unisti.
Ovakvo produzenje vrste u nepovoljnoj sredini putem evolucije moguce je
zahvaljujuci pojavama mutacija koje se desavaju u bakterijama, a takodje i u
drugim visim bioloskim vrstama. Mutacije predstavljaju neznatne promene
strukture zive materije, tacnije - promene njenog osnovnog “zapisa”- zapisa
sadrzanog u molekulu nasledja DNK (molekul dezoksiribonukleinske kiseline),
koje mogu imati dalekosezne posledice.
Zahvaljujuci izuzetno maloj promeni molekula DNK (koja, poredjenja radi,
nije veca od promene jednog slova na vise od dvadeset stranica teksta neke
knjige) data bakterija koja trpi mutaciju je u stanju da prezivi i da da
potomstvo otporno na “udar” penicilina.
Tako je istrazivac dr Dzosua Lederberger pomocu mikroskopa svojim ocima
“posmatrao” evoluciju zive materije, pojavu koju je prvi otkrio Carls Darvin
u 19. veku. To je bila nova potvrda naucnog pogleda na postanak i razvoj
zivota na Zemlji, a istovremeno i poraz shvatanja kreacionista, zastupnika
teorije da je zivot na nasoj planeti nastao dejstvom neke “vise sile”, pod
cijom se kontrolom, navodno, i sada nalazi.
Ono sto zadivljuje u slucaju ovog otkrica je krajnja jednostavnost
koriscene “eksperimentalne tehnike”. Pored Petrijevih solja sa sojevima
bakterija i penicilina, bio je potreban jos samo mikroskop! Presudnu ulogu
odigrali su pazljiva mikroskopska posmatranja i ostroumnost nadarenog
Lederbergera, koji je jos kao decak stremio velikim
ciljevima.
