Η προσάρτηση της Κύπρου στην Αγγλία με μυστική Σύμβαση 4 Ιουνίου 1878
«Τα Βαλκάνια παράγουν περισσότερη ιστορία από αυτή που μπορούν να καταναλώσουν» Ουίνστον Τσώρτσιλ του Δρ. Ιωάννη Χρ. Ιακωβίδη Επιστημονικού συνεργάτη στο Κέντρο Ανατολικών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου. Τα Συνέδρια της Βιέννης (1814-1815) και των Παρισίων (1856) αποτελούν σημαντικούς σταθμούς στη διπλωματική ιστορία του 19ου αιώνα και στην πορεία του Ανατολικού Ζητήματος. Το Συνέδριο του Βερολίνου συνδέεται με την εμφάνιση ενός νέου ισχυρού ανταγωνιστή στην ευρωπαϊκή σκηνή, της Γερμανίας. Είχαν προηγηθεί η κρίση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία (1875-1878) και η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (3 Μαρτίου 1878). Οι εξεγέρσεις στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη (1875) και τη Βουλγαρία (1876) οδήγησαν τους Σέρβους σε κήρυξη πολέμου κατά των Τούρκων (1876), αλλά τελικά ηττήθηκαν λόγω του καλύτερα εκπαιδευμένου οθωμανικού στρατού. Ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ ανακοίνωσε τη θέσπιση φιλελεύθερου Συντάγματος προκειμένου να αποφύγει τις ευρωπαϊκές πιέσεις προς λήψη μεταρρυθμιστικών μέτρων για ισοπολιτεία μεταξύ των υπηκόων του, αλλά έναν μήνα αργότερα το ανακάλεσε και ο εμπνευστής του, ο μεγάλος Βεζίρης Μιντχάτ πασάς, εξορίστηκε. Οι Ρώσοι εν συνεχεία επιτέθηκαν κατά των Οθωμανών τον Απρίλιο του 1877. Στην απόφασή τους αυτή συνέβαλε η επίδραση του πανσλαβιστικού κινήματος στη ρωσική κοινή γνώμη για παροχή βοήθειας στους Νότιους Σλάβους της Βαλκανικής. Σημειώθηκαν εξεγέρσεις σε Ήπειρο, Θεσσαλία και Μακεδονία. Η μη αποφασιστική στάση των ελληνικών κυβερνήσεων και η αδυναμία των επαναστατικών σωμάτων δεν απέφεραν τα αναμενόμενα οφέλη. Επέδρασαν όμως στην προς βορρά επέκταση των ελληνικών συνόρων και ως προς την αποτροπή προσάρτησης μακεδονικών εδαφών στη Βουλγαρία. Στις 3 Μαρτίου 1878 υπεγράφη η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (προαστίου της Κωνσταντινουπόλεως). Μεταξύ άλλων, η Ρουμανία λάμβανε τη Δοβρουτσά, αλλά παραχωρούσε τη Βεσσαραβία. Ιδρυόταν αυτόνομη βουλγαρική ηγεμονία από τον Δούναβη ως το Αιγαίο. Ωστόσο, μακεδονικές πόλεις με πλειοψηφούν το ελληνικό στοιχείο, όπως η Καβάλα, η Στρώμνιτσα και οι Σέρρες, η Καστοριά, η Φλώρινα, η Έδεσσα κ.ά. περιήλθαν στη Βουλγαρία. Επρόκειτο για τη «Μεγάλη Βουλγαρία». Η Συνθήκη εξόργισε τον Ελληνισμό. Ορισμένοι την παραλλήλισαν με την Άλωση της Βασιλεύουσας. Εν συνεχεία συγκλήθηκε το Συνέδριο του Βερολίνου (13 Ιουνίου 1878). Η Αγγλία υποσχέθηκε να συμμετάσχει και η Ελλάδα στις εργασίες του, αλλά αντέδρασε η Ρωσία, που επιθυμούσε ανάλογη συμμετοχή εκπροσώπων της Σερβίας, της Ρουμανίας και του Μαυροβουνίου, που πολέμησαν κατά των Τούρκων. Η Βρετανία ήθελε να χρησιμοποιήσει τις ελληνικές επιδιώξεις για να περιορίσει τη ρωσική επιρροή στα Βαλκάνια. Ο Δηλιγιάννης, ως αντιπρόσωπος της Ελλάδος, θα προέβαλλε το αίτημα για προσάρτηση της Ηπείρου, της Θεσσαλίας και της Κρήτης. Αγνοούσε, ωστόσο, το περιεχόμενο των διαβουλεύσεων και περιοριζόταν σε παρασκηνιακές βολιδοσκοπήσεις. Ο καγκελάριος Βίσμαρκ εμφανίστηκε ως «τίμιος μεσολαβητής», πιέζοντας τη Βιέννη να συνδιαλλαγεί με τη Ρωσία. Η αρπαγή της Μεγαλονήσου Κατά τη διάρκεια των εργασιών του, συγκεκριμένα στις 9 Ιουλίου 1878, ανακοινώθηκε ότι η Υψηλή Πύλη και η Αγγλία είχαν υπογράψει μυστικά τη Σύμβαση της Κωνσταντινουπόλεως (4 Ιουνίου 1878), βάσει της οποίας παραχωρούντο η διοίκηση και η κατοχή της Κύπρου στη Βρετανία –υπό τη μορφή εκμίσθωσης– με αντάλλαγμα τη στρατιωτική ενίσχυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για την αντιμετώπιση ενδεχόμενης προέλασης της Ρωσίας στην ασιατική Τουρκία. Η ενέργεια αυτή άφησε άναυδους τους άλλους συνέδρους και ειδικά τους Ιταλούς και τους Γάλλους. Οι πρώτες αποικιακές δυνάμεις αφίχθησαν στη Λάρνακα στις 8-9 Ιουλίου 1878 και στις 12 Ιουλίου στη Λευκωσία μέσω της Αμμοχώστου. Στις 22 Ιουλίου 1878 κατέφθασε στη Λάρνακα ο πρώτος Άγγλος ύπατος αρμοστής, σερ Γκάρνετ Γούλσλεϊ. Ο ελληνικός Τύπος αντέδρασε έντονα στον τρόπο αρπαγής της Κύπρου εκ μέρους των Άγγλων. Ενδεικτικά η Εφημερίς (έτος ε΄, 27 Ιουνίου 1878) σημειώνει: «Ιδού δε τι θα ειπή ικανότης πολιτική Βηκονσφίλδειος [σ.σ.: Λόρδος του Μπίκονσφιλντ, πρωθυπουργός της Βρετανίας, ο Βενιαμίν Ντισραέλι], ομολογουμένως ανωτέρα της των ιδικών μας πολιτικών, αφού δα την εθαύμασαν εδώ! Παίρνει την νήσον ΚΥΠΡΟΝ, ενώ οι ιδικοί μας πολιτικοί δεν επήραν ακόμη τίποτε». Με τη Συνθήκη του Βερολίνου (13 Ιουλίου 1878) η Οθωμανική Αυτοκρατορία υπέστη νέα συρρίκνωση: το Μαυροβούνιο, η Σερβία και η Ρουμανία αναγνωρίστηκαν ως ανεξάρτητες χώρες. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη περιήλθε σε προσωρινή αυστροουγγρική διοίκηση και η Βουλγαρία αυτονομήθηκε. Η Ανατολική Ρωμυλία έλαβε το καθεστώς της αυτόνομης επαρχίας του οθωμανικού κράτους, ενώ η Μακεδονία παρέμεινε υπό τουρκική κυριαρχία. Ως προς το Κρητικό Ζήτημα, με το άρθρο 23 η Υψηλή Πύλη αναλάμβανε την υποχρέωση εφαρμογής του Οργανικού Νόμου του 1868, αποσκοπώντας στη διοικητική βελτίωση της μεγαλονήσου. Αυτό ουσιαστικά σήμαινε εγκατάλειψη των αιτημάτων των Κρητών και υπήρξε το μεγαλύτερο μειονέκτημα των αποφασισθέντων κατά το Συνέδριο. Τελικά ο σχηματισμός κυβερνήσεως υπό τον Άγγλο φιλελεύθερο πολιτικό Γλάδστωνα τον Απρίλιο του 1880 συνετέλεσε στην προώθηση των ελληνικών επιδιώξεων. Ακολούθησε η υπογραφή της ελληνοτουρκικής Συνθήκης της Κωνσταντινουπόλεως (2 Ιουλίου 1881), με την οποία η επαρχία της Άρτας και η Θεσσαλία παραχωρούντο στην Ελλάδα. Επιχειρώντας μια ευρύτερη αποτίμηση των αποτελεσμάτων της Συνθήκης του Βερολίνου, διαπιστώνουμε ότι η Αυστρία από το 1878 ελέγχει τη Σερβία, η Βουλγαρία αποδεσμεύεται από τη Ρωσία και η Ρουμανία τίθεται υπό γερμανική επιρροή. Επιπλέον, θα διαρραγούν οι σχέσεις μεταξύ Βίσμαρκ και τσάρου, ο οποίος θα θεωρήσει ως μη ισχύουσα τη Συμμαχία των Τριών Αυτοκρατόρων (Γερμανία, Αυστρία και Ρωσία) το 1872 και θα προωθηθεί η πολιτική και οικονομική διείσδυση της Γερμανίας στην Τουρκία. Η Μακεδονία θα αποτελέσει τη δίοδο της «Ώθησης προς την Ανατολή» (DrangnachOsten). Η προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας από τη Βουλγαρία το 1885 και ο ατυχής Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του 1897 υπήρξαν δύο δυσάρεστα γεγονότα του λήγοντος 19ου αιώνα. Ο Ελληνισμός τελούσε σε καθεστώς παρακμής μέχρι την ανάληψη της πρωθυπουργίας της χώρας από τον Ελευθέριο Βενιζέλο (1910). Ακολούθησαν η εποποιία των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913) αλλά και ο Εθνικός Διχασμός (1915-1922) με τραγική κατάληξη τη Μικρασιατική Καταστροφή και το ναυάγιο της Μεγάλης Ιδέας... Ενδεικτική βιβλιογραφία • Αιλιανός Κωνσταντίνος, Η Αυστροουγγαρία και η προσάρτηση της Θεσσαλίας και της Ηπείρου (1878-1881), Θεσσαλονίκη, 1988. • Γεωργής Γιώργος, «Η κατάληψη της Κύπρου από τους Βρετανούς», περιοδικό Ιστορία Εικονογραφημένη, τεύχος 496ο, Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος. Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, «Ελληνική Ιστορία», τόμος 25ος, Εκδοτική Αθηνών, 1992. • Ιακωβίδης Χρ. Ιωάννης, «Από την Τουρκοκρατία στην Αγγλοκρατία – Η κατάληψη της Κύπρου από τη Μεγάλη Βρετανία (4 Ιουνίου 1878)», «Επίκαιρα», τεύχος 248ο. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, «Νεώτερος Ελληνισμός από το 1833 ως το 1881», τόμος ΙΓ΄, Εκδοτική Αθηνών, 1977. Κύπρος – Αγώνες ελευθερίας στην ελληνική ιστορία. Συλλογικός τόμος. Εκδοτική Επιτροπή: Ανδρέας Ι. Βοσκός, Παναγιώτης Κοντός και Ευάνθης Χατζηβασιλείου, ΕΚΠΑ, 2010. • Κωστής Κώστας, Τα κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας – Η διαμόρφωση του νεοελληνικού κράτους – 18ος-21ος αιώνας, εκδόσεις Πόλις, 2013. • Λινάρδος Κωνσταντίνος, «Το Συνέδριο του Βερολίνου και η ενσωμάτωση Θεσσαλίας και Άρτας στο ελληνικό κράτος (1878-1881)», www.istorikathemata.com. • Berstein Serge - Milza Pierre, Ιστορία της Ευρώπης, 1815-1919, τόμος 2ος, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 1997. • Dreyfus G. F. - Marx Roland - Poidevin Raymond, Γενική Ιστορία της Ευρώπης, «Η Ευρώπη από το 1848 μέχρι σήμερα», τόμος 6ος, εκδόσεις Παπαζήση, 1990. • Παυλίδης Άντρος, Ιστορία της νήσου Κύπρου – Από την αρχή έως σήμερα, εκδόσεις Ηλία Επιφανίου, Λευκωσία - Αθήνα, 2013. • Σβορώνος Γ. Νίκος, Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας, Ιστορική Βιβλιοθήκη - Θεμέλιο, 1985. http://epikaira.gr/article/102239 http://epikaira.gr/article/102239 Στάλθηκε από το iPhone μου ________ Orasi mailing list για την διαγραφή σας από αυτή την λίστα στείλτε email στην διεύθυνση orasi-requ...@hostvis.net και στο θέμα γράψτε unsubscribe Για να στείλετε ένα μήνυμα και να το διαβάσουν όλοι οι συνδρομητές της λίστας στείλτε email στην διεύθυνση Orasi@hostvis.net διαβάστε τι συζητά αυτή η λίστα http://hostvis.net/mailman/listinfo/orasi_hostvis.net Για το αρχείο της λίστας http://www.mail-archive.com/orasi@hostvis.net/ παλαιότερο αρχίο (έως 25/06/2011) http://www.freelists.org/archives/orasi __________ NVDA δωρεάν αναγνώστης οθώνης ένα πρόγραμμα ανοιχτού λογισμικού http://www.nvda-project.org/ __________ Για καλή Ελληνική και ξένη μουσική, Θεατρικά έργα από το ελληνικό και παγκόσμιο ρεπερτόριο επισκεφθείτε το http://www.isobitis.com ______________
