την άλλη γιατι την χαρακτηρίζουν καραπουτανα ; μιάς και έχει έληψη θεμάτων ο
φίλος εκεί, ας ασχοληθεί και μαυτήν
--------------------------------------------------
From: "Σκορδίλης Σπύρος" <skordi...@gmail.com>
Sent: Wednesday, May 11, 2016 10:37 PM
To: "Α Όραση Όραση" <orasi@hostvis.net>
Subject: [Orasi] Καραμπινάτο με καραμπίνα;
Καραμπινάτο με καραμπίνα;
Με ρώτησε χτες το πρωί ο φίλος Μπάμπης Μεταξάς (που έχει γράψει το ωραίο
βιβλίο για τους Μπαγιάτηδες και τους χαμουτζήδες) πώς καταλήξαμε να
χαρακτηρίζουμε «καραμπινάτο» κάτι που είναι ολοφάνερο, εξοφθαλμο, που δεν
επιδέχεται αμφισβήτηση. Ήμουν στο αεροδρόμιο εκείνη την ώρα, του είπα
λοιπόν πως θα το ψάξω. Το έψαξα και βγήκε άρθρο. Οπότε, σας το παρουσιάζω.
Αλλά αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις. Λοιπόν, το επίθετο «καραμπινάτος»,
της καθομιλουμένης γλώσσας, λέγεται, σύμφωνα με το ΛΚΝ, για κτ. που
παρουσιάζεται σε οξεία ή σοβαρή μορφή: Έπαθε μια γρίπη καραμπινάτη.
Πρόκειται για καραμπινάτη υπόθεση λαθρεμπορίου / περίπτωση φοροδιαφυγής.
Τα ίδια περίπου και στον Μπαμπινιώτη.
Στο Χρηστικό Λεξικό της Ακαδημίας βρίσκουμε κάμποσες καλοδιαλεγμένες
περιπτώσεις χρήσης: καραμπινάτη αδικία, απατη, παρανομία (= εξόφθαλμη,
κατάφωρη)’ καραμπινάτο λάθος, σκάνδαλο (κραυγαλέο)’ καραμπινάτα ψέματα (=
απροκάλυπτα)’ καραμπινάτη περίπτωση (= κλασική, τυπική).
Τα λεξικά δεν καταγράφουν μια από τις πιο… καραμπινάτες περιπτώσεις
χρήσεις του επιθ. «καραμπινάτος»: το καραμπινάτο πέναλτι στο ποδόσφαιρο,
που βέβαια το λέμε έτσι κυρίως όταν δεν το δώσει ο διαιτητής. Λέγεται
επίσης και πέναλτι μαρς, δάνειο από την ταβλαδορική ορολογία.
Συμφωνούμε για τη χρήση της λέξης, αλλά τα δυο από τα τρία μεγάλα λεξικά
μας δεν λένε τίποτε για την προέλευσή της -ολοφάνερα, προέρχεται από την
καραμπίνα, αλλά γιατί ονομάστηκε έτσι;
Πριν προχωρήσουμε να πούμε ότι η ίδια η λέξη «καραμπίνα» είναι σκληρό
καρύδι για τους ετυμολόγους, όχι της ελληνικής αλλά της γαλλικής γλώσσας.
Εμείς πήραμε τη λέξη από το ιταλ. carabina, το οποίο ανάγεται στο γαλλ.
carabine, και αυτό στο carabin, όπως λέγονταν τον 16ο αιώνα στρατιώτες του
ελαφρού ιππικού. Ωστόσο, carabin λέγονταν επίσης οι χειρουργοί και οι
φοιτητές της ιατρικής. Για την ετυμολογία της λέξης έχουν γίνει διάφορες
ενδιαφέρουσες προτάσεις, από τις οποίες μία παραπέμπει στο escarrabin,
όπως λέγονταν στα οξιτάνικα οι νεκροθάφτες που θάβανε τους νεκρούς της
πανούκλας, ένα μακάβριο θέμα που το έχουμε συζητήσει κι εδώ, στους
μόρτηδες και απόλοιμους.
Όσοι δεν επιδίδονται στο κυνήγι μάλλον δεν ξέρουν από καραμπίνες, εκτός
πια αν χαρτοπαίζουν, οπότε μπορεί να τις χρησιμοποιούν μεταφορικά. Για
κάποιον παίχτη, τόσο σε τυχερά παιχνίδια όπως η πόκα, όσο και πιο τεχνικά
όπως η πρέφα, λέμε ότι παίζει καραμπίνα ή είναι καραμπίνα όταν παίζει
συντηρητικά και περιμένει να πάρει καλό φύλλο και τότε χτυπάει, όπως ο
κυνηγός που την έχει στημένη στον θάμνο και καραδοκεί περιμένοντας το
θήραμα (παρένθεση: καρα-δοκεί σε καρα-ούλι με την καρα-μπίνα: μοιάζουν
ίδια, κι όμως έχουμε τρεις διαφορετικές ρίζες). Καμιά φορά, το λέμε και με
άλλα όπλα -στον Λιάπκιν, ο Καραγάτσης λέει πως ο Αλεξιάδαρος ήταν
«γκραδάκι σωστό» στην πόκα.
Αλλά ας γυρίσουμε στην καραμπίνα ή μάλλον στην προέλευση του
«καραμπινάτος». Το τρίτο από τα μεγάλα λεξικά μας μάς δίνει την πληροφορία
που αναζητούμε. Περιέργως, αυτό είναι το Χρηστικό Λεξικό, που είναι μάλλον
φειδωλό (όπως και το ΛΚΝ) σε ετυμολογικές πληροφορίες. Φειδωλό είναι
πράγματι, και μάλιστα λακωνικό, αφού όλο κι όλο μας λέει ότι η ελληνική
λέξη προέρχεται από το γαλλικό carabiné. Αυτό όμως αρκεί.
Πράγματι, το γαλλ. carabiné είναι επιθετικοποιημένη μετοχή του ρήματος
carabiner, που σήμαινε «φυσάει κατά ριπάς», σαν να πυροβολεί κανείς με
καραμπίνα, και στη συνέχεια γενικεύτηκε με τη σημασία «φυσάω πολύ δυνατά».
Η μετοχή carabiné αρχικά χρησιμοποιήθηκε για τον δυνατό άνεμο που ερχόταν
σε ριπές και που ήταν επικίνδυνος για τα ιστιοφόρα, και στη συνέχεια
γενικεύτηκε για κάτι που είναι δυνατό ή βίαιο, συνήθως κάτι δυσάρεστο.
Στο λεξικό βρίσκω συνάψεις πολύ όμοιες με τις ελληνικές: Une gifle
carabinée; une grippe carabinée; des douleurs carabinées; un scandale
carabiné; une déveine carabinée;
Καραμπινάτο χαστούκι / γρίπη / πόνοι / σκάνδαλο / γκίνια.
Οπότε, όλα δείχνουν ότι πράγματι το ελληνικό «καραμπινάτος» είναι δάνειο
από το γαλλικό, όπου η λέξη carabiné εμφανίζεται από τον 17ο αιώνα
προκειμένου για τον άνεμο, σε ναυτικά συμφραζόμενα, και από τον 19ο αιώνα
σε γενικευμένη μεταφορική χρήση. Δύσκολο μου φαίνεται να έχουμε
ανεξάρτητον ελληνικό σχηματισμό.
Κι έτσι, απάντησα και στην απορία του φίλου Μπάμπη. Καραμπινάτος από το
γαλλ. carabiné κι ένας ρούμπος για το Χρηστικό Λεξικό της Ακαδημίας, που
είναι το μοναδικό που δίνει την ετυμολογία.
Τέλος, ίσως θυμάστε μια διαφήμιση εταιρείας κινητής τηλεφωνίας, που
παιζόταν πέρσι-πρόπερσι, η οποία παρουσίαζε μια στερεοτυπική μητέρα, που
ανησυχεί επειδή ο κανακάρης της (κοτζάμ μαντράχαλος), που έχει πάει ταξίδι
στη Ρώμη, δεν της τηλεφωνεί κάθε τόσο, και πάνω στην αγωνία της καταφεύγει
στους «καραμπινάτους».
Οι καραμπινάτοι αυτοί, βέβαια, είναι οι καραμπινιέροι. Οι οποίοι, όμως,
σύμφωνα με το ιταλικό στερεότυπο, είναι παροιμιωδώς αργόστροφοι, οπότε θα
μπορούσαμε να πούμε πως οι καραμπινιέροι είναι βλάκες καραμπινάτοι, κι
έτσι η ελληνίδα μάνα, που γιόρταζε και προχτές, δικαιώνεται!
https://sarantakos.wordpress.com/2016/05/11/carabine/
https://sarantakos.wordpress.com/2016/05/11/carabine/
________
Orasi mailing list
για την διαγραφή σας από αυτή την λίστα στείλτε email στην διεύθυνση
orasi-requ...@hostvis.net
και στο θέμα γράψτε unsubscribe
Για να στείλετε ένα μήνυμα και να το διαβάσουν όλοι οι συνδρομητές της
λίστας στείλτε email στην διεύθυνση
Orasi@hostvis.net
διαβάστε τι συζητά αυτή η λίστα
http://hostvis.net/mailman/listinfo/orasi_hostvis.net
Για το αρχείο της λίστας
http://www.mail-archive.com/orasi@hostvis.net/
παλαιότερο αρχίο (έως 25/06/2011)
http://www.freelists.org/archives/orasi
__________
NVDA δωρεάν αναγνώστης οθώνης ένα πρόγραμμα ανοιχτού λογισμικού
http://www.nvda-project.org/
__________
Για καλή Ελληνική και ξένη μουσική, Θεατρικά έργα από το ελληνικό και
παγκόσμιο ρεπερτόριο επισκεφθείτε το
http://www.isobitis.com
______________
-----
No virus found in this message.
Checked by AVG - www.avg.com
Version: 2016.0.7597 / Virus Database: 4568/12212 - Release Date: 05/12/16
________
Orasi mailing list
για την διαγραφή σας από αυτή την λίστα στείλτε email στην διεύθυνση
orasi-requ...@hostvis.net
και στο θέμα γράψτε unsubscribe
Για να στείλετε ένα μήνυμα και να το διαβάσουν όλοι οι συνδρομητές της λίστας
στείλτε email στην διεύθυνση
Orasi@hostvis.net
διαβάστε τι συζητά αυτή η λίστα
http://hostvis.net/mailman/listinfo/orasi_hostvis.net
Για το αρχείο της λίστας
http://www.mail-archive.com/orasi@hostvis.net/
παλαιότερο αρχίο (έως 25/06/2011)
http://www.freelists.org/archives/orasi
__________
NVDA δωρεάν αναγνώστης οθώνης ένα πρόγραμμα ανοιχτού λογισμικού
http://www.nvda-project.org/
__________
Για καλή Ελληνική και ξένη μουσική, Θεατρικά έργα από το ελληνικό και παγκόσμιο
ρεπερτόριο επισκεφθείτε το
http://www.isobitis.com
______________
