των υπουργών μας (Χρονογράφημα του Ν. Λαπαθιώτη) από sarant
Κυκλοφόρησε πριν απο μερικές μέρες το 43ο τεύχος (Άνοιξη 2018) του εξαμηνιαίου περιοδικού Μικροφιλολογικά της Λευκωσίας, με το οποίο συνεργάζομαι τακτικά εδω και μερικά χρόνια. Όπως συνηθίζω, τις συνεργασίες μου στα Μικροφιλολογικά τις αναδημοσιεύω εδώ, στο ιστολόγιο, φυσικά αφού κυκλοφορήσει το τεύχος. Το ίδιο θα κάνω και σήμερα. Παρόλο που αρκετά από τα θέματα του περιοδικού έχουν ειδικό κυπριακό ενδιαφέρον, η ύλη του ασχολείται με ολόκληρη την ελληνική λογοτεχνία και σας συνιστώ να το αναζητήσετε -ακόμα καλύτερα, να γραφτειτε συνδρομητές, προς 15 ευρώ τον χρόνο (πρέπει να στείλετε ηλεμήνυμα στον Λευτέρη Παπαλεοντίου, που τη διεύθυνσή του τη βρίσκετε εδώ). Δεν αποκλείεται να παρουσιάσω στο μέλλον και κάποιο άλλο από τα άρθρα του τεύχους αυτού. Προς το παρόν αναδημοσιεύω το δικό μου άρθρο, το οποίο παρουσιάζει ένα χρονογράφημα του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη αλλά και ένα πεζό ποίημα του ποιητή για το οποίο γινεται λόγος στο χρονογράφημα. Μονοτονίζω και εκσυγχρονίζω την ορθογραφία. ψ Στην αυτοβιογραφία του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, ο ποιητής αναφέρεται στην περίοδο κατά την οποία ο πατέρας του, στρατιωτικός καριέρας, διετέλεσε υπουργός Στρατιωτικών μετά την επανάσταση (ορθότερα ίσως «προνουντσιαμέντο») του 1909. Η περίοδος αυτή ήταν σύντομη· διάρκεσε λίγο περισσότερο από 4 μήνες (Αύγουστος - Δεκέμβριος 1909), καθώς ο πατέρας Λαπαθιώτης ήταν χαρακτήρας ασυμβίβαστος και οξύθυμος κι έτσι εξαναγκάστηκε σε παραίτηση ύστερα από μια έντονη σύγκρουση που είχε στη Βουλή με την (εχθρική προς την επανάσταση) πλειοψηφία των βουλευτών. Γράφει λοιπόν ο Λαπαθιώτης: Δεν θ' αναφέρω [από την περίοδο αυτή] παρά ένα αρθράκι μου, στο Νέον Άστυ του Πετροβίκη, όπου περιέγραφα τις εντυπώσεις μου, από την περιπέτεια εκείνη, σε τόνο μάλλον χιουμοριστικό, και θεωρηθέν ως «ιδιόρρυθμο». Μετά το αρθράκι μου αυτό, έδωσα και μια σειρά χρονογραφήματα -κάπου δέκα- στο ίδιο φύλλο, σε καθαρεύουσα, και όμως αρκετά νεωτερίζοντα. Όπως σωστά υποσημειώνει ο Γιάννης Παπακώστας που εξέδωσε την αυτοβιογραφία («Η ζωή μου», Κέδρος 2009) το «αρθράκι» του Λαπαθιώτη με τις εντυπώσεις από την υπουργοποίηση του πατέρα του δεν ήταν το πρώτο του στο Νέον Άστυ, όπως αφήνει να εννοηθεί η παραπάνω διατύπωση. Πράγματι, ο Λαπαθιώτης δημοσίευσε συνολικά 8 χρονογραφήματα στην εφημερίδα αυτή, από τις 12 Μαΐου έως τις 9 Σεπτεμβρίου 1909, το δε «υπουργικό» χρονογράφημα, στις 20 Αυγούστου 1909, ήταν όχι το πρώτο αλλά το έκτο της σειράς. Θα παρουσιάσω σήμερα αυτό το «ιδιόρρυθμο» χρονογράφημα του Λαπαθιώτη. Μονοτονίζω και εκσυχρονίζω την ορθογραφία, εκτός από το παράθεμα που προτάσσεται ως μότο: ΑΙ ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΥΙΟΥ ΕΝΟΣ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ ΜΑΣ Σκι? ?ν κα? παρέδραμε? καπν?ς ?ν κα? διελύθη? πομφόλυγες ?σαν κα? διερράγησαν? ?ράχνη ?ν κα? διεσπάσθη... (Ιωάννης ο Χρυσόστομος) Είναι ωραίον και συνάμα πρακτικόν να διέρχεται κανείς την ζωήν του χωρίς μερίμνας, δίχως να κατατρίβεται εις εκνευριστικάς και πολυπλόκους ασχολίας, αι οποίαι αφαιρούν κάθε ψυχικόν οργασμόν προς κάτι μέγα και υψηλόν και εξαντλούν τας ζωικάς δυνάμεις εις βαθμόν ανυπολόγιστον? είναι ωραίον να ζει κανείς ως ερημίτης ή ως ονειροπόλος εις τους ιδικούς του κόσμους, μακράν πάσης επικοινωνίας προς την βιοπάλην, το αισχρόν αυτό τέρας των νεοτέρων χρόνων. Τότε η ζωή λαμβάνει μίαν ιδιαιτέραν χροιάν και εξωραΐζεται κατά ιδιαίτερον τινά τρόπον, τον οποίον μόνον οι μύσται των θελγήτρων της γνωρίζουν. Και ο μύστης της τοιαύτης ζωής είναι σχεδόν φαινόμενον. Είναι σχεδόν σπανία τις και παράδοξος εξαίρεσις, ο τοιούτος αδιάφορος προς πάντα και αυθόρμητος ονειροπόλος, σπάνιόν τι και εξωτικόν άνθος, το οποίον δεν φύεται καθ' εκάστην, αλλά χρειάζεται την ύπαρξιν ορισμένου περιβάλλοντος και έχει ανάγκην εκκολάψεως υπό ορισμένας συνθήκας, χρονικάς και τοπικάς. Η καθημερινή ζωή αντιμάχεται διαρκώς με τον ονειροπόλον και σπανίως ηττάται εις τον άνισον αυτόν αγώνα? αι λεπτομέρειαι της υπάρξεως, αι φροντίδες του οικογενειακού βίου, αι ανησυχητικώς πληθυνόμεναι ανάγκαι του ατόμου, απαιτούν την έντασιν όλης της προσοχής και την δαπάνην όλων των δυνάμεων? η κατανάλωσις αυτή της ενεργείας είναι τρομακτική, αλλ' η έξις μάς αφοπλίζει από το να την κατανοήσομεν καθ' όλην την έκτασιν και το πλάτος αυτής. Το μεγαλύτερον σημερινόν πρόβλημα είναι η διατήρησις μιας αταράχου vie coutemplative, απροσκόπτως μέχρι τέλους. Αυταί αι σκέψεις μ' επολιόρκησαν την ημέραν κατά την οποίαν ο πατήρ του υποφαινομένου εχρίσθη υπουργός? διά μιάς ησθάνθην την άμεσον επαφήν τής ζωής, η οποία αιφνιδίως κατέκλυζε τους πόρους μου και ο πτωχός ονειροπόλος τής χθες αφυπνίσθη από την γλυκυτάτην του ηρεμίαν διά να βαπτισθεί εις την τρικυμίαν τής πραγματικότητος. Θόρυβοι αμαξών και στολών χρυσοποικίλτων μαρμαρυγαί, και χειραψίαι μέχρις αποπνιγμού, και μυστηριώδη κρυφομιλήματα διαμειβόμενα μεταξύ προσώπων ιλαρών ή αυστηρών συνοφρυωμένων ή φαιδρών, και αποφθέγματα περί της πολιτικής καταστάσεως, εκπεμπόμενα από στομάτων, δίκην μύδρων, εσκόρπισαν εις τους τέσσαρας ανέμους τας ωραίας χιμαίρας, οι οποίαι, εις τας σκοτεινάς γωνίας, ύφαινον τους μυστικούς και αβρούς πέπλους των, καθώς αράχναι αλλόκοτοι και ονειρώδεις. Ο πυρετός της υπάρξεως και της ζωής ο παλμός εδόνησαν την ειρηνικήν ατμόσφαιραν εντός της οποίας εβαυκαλίζετο λανθάνουσα η ατέρμων γαλήνη της φαντασίας μου? ήλθε μία πνοή και εξηφάνισεν όλους τους πέπλους οι οποίοι κατέπιπτον και εξαΰλωναν το θέαμα του κόσμου με σαγηνευτικάς φωτοσκιάσεις. Οι στίχοι μου ετινάχθησαν αλλόφρονες από το απροσδόκητον κτύπημα και ετράπησαν προς αγνώστους δρόμους, ως εάν είχον καταληφθεί υπό πανικού... Χθές, εδοκίμασα να χαράξω ολίγας γραμμάς. Ήρχιζα ως εξής, αν δεν απατώμαι : «Άρρωστο και θαμπό, σαν πικραμένη και σαν απελπισμένη παπαρούνα, το κόκκινο φεγγάρι ξεφυλλιζότανε αργά αργά προς τη βαθιά θάλασσα.» Αλλά τι σας ενδιαφέρει πώς ήρχιζα; το αποτέλεσμα είναι ότι... -Γκριννννν... -Ποιος είναι; -Ο κύριος υπουργός; -Λείπει! -Ε! τότε... ο υιός του; -Μέσα είναι! -Τον φωνάζετε, σας παρακαλώ; Ες κόρακας! το φεγγάρι μου έμεινε μετέωρον επάνω από τη βαθιά θάλασσα!... Αιωνία του η μνήμη... Διά μιάς -βλέπετε- αυτοδημιουργούνται εκ του μηδενός χίλιαι υποχρεώσεις, χίλια καθήκοντα και η διάνοια πρέπει να ευρίσκεται εις διαρκή υπερέντασιν διά να καταπίεις τούς λόγους και τας συζητήσεις και τας τορνευμένας φράσεις. Κάποιος με ζητεί. -Ο κύριος υπουργός εξήλθε; Εξήλθε! Τί ωραίον πράγμα δι' ένα δημοτικιστήν, υποστηρίζοντα την ζωντανήν ομιλουμένην γλώσσαν, να ομιλεί με το «εξήλθε»! Απαντώ ευγενώς: -Όχι, κύριε. -Αλλά; -Εβγήκε, κύριε... Ένα λοξόν βλέμμα, εμβρόντητον και εταστικόν, ετοξεύθη επάνω μου. Ο κύριος ανεχώρησεν ως προσβεβλημένος ινδιάνος... Αλίμονον! το ενόησα πολύ αργά. Αυτό που έκαμα ήτον πολύ... αντιδημοτικόν! Ναπολέων Λ. Λαπαθιώτης Το εισαγωγικό παράθεμα είναι παρμένο από την Ομιλίαν εις Ευτρόπιον του Ιωάννη Χρυσόστομου. Το vie contemplative θα μπορούσε να αποδοθεί «στοχαστική ζωή». Αξίζει να σημειωθεί ότι οι στίχοι τους οποίους αναφέρει ο Λαπαθιώτης στο χρονογράφημα («Άρρωστο και θαμπό, σαν πικραμένη και σαν απελπισμένη παπαρούνα....»), που τους άφησε στη μέση εξαιτίας της επίσκεψης του φίλου του πατέρα του, αντιστοιχούν σε υπαρκτό (πεζό) ποίημα του Λαπαθιώτη. Πράγματι, έτσι ακριβώς αρχίζει το πεζό ποίημα «Το κόκκινο φεγγάρι», που δημοσιεύτηκε στο 10ο τεύχος του περιοδικού Δάφνη στις 8.10.1909 (σελ. 3, μαζί με άλλα δύο πεζά ποιήματα με τον γενικό τίτλο «Ουγγρικές ραψωδίες») και στη συνέχεια αναδημοσιεύτηκε στο Μπουκέτο (1 Μαΐου 1932) και συμπεριλήφθηκε στο Χαίρε Ναπολέων του Τάκη Σπετσιώτη (σελ. 286). Καθώς δεν είναι πολύ γνωστό, αξίζει να το θυμηθούμε, μια και συμπληρώνει τη σεληνιακή παλέτα του Λαπαθιώτη με ένα κόκκινο, αρρωστημένο φεγγάρι: Άρρωστο και θαμπό, σαν παραπεταμένη παπαρούνα, το κόκκινο φεγγάρι ξεφυλλιζότανε προς τη βαθιά θάλασσα... Ξεφυλλιζότανε προς τη βαθιά και άλαλη θάλασσα. Ωσάν νεκροκεφαλή, με πεσμένα τα ματόφυλλα, ανάσκελα πεσμένη μέσα στα χάη κείτεται. Σα φέτα κίτρινου πορτοκαλιού και σα σιδερένιο πύραυνο, μέσα στη φωτιά κοκκινισμένο, λιώνει απόψε το άρρωστο φεγγάρι... Ένας τρόμος δένει τα μάτια που το πολυκοιτάζουνε... Είναι σαν τα κέρινα κεφάλια των πεθαμένων που δε βρίσκουνε ησυχία και ξαπόσταμα, που όλο σαπίζουνε μέσα στα μαδημένα τριαντάφυλλα... Ένα πικρό φως ως τα βουνά κυλάει, ένα πικρό φως... Κι εγώ μέσα στην αγκαλιά μου πιο πολύ σε σφίγγω, γιατί άρρωστο και θαμπό σαν παραπεταμένη παπαρούνα, το κόκκινο φεγγάρι ξεφυλλιζότανε προς τη βαθιά θάλασσα... Ξεφυλλιζότανε προς τη βαθιά και άλαλη θάλασσα... Ευτυχώς, οι αναπόφευκτοι περισπασμοί από τους επισκέπτες του υπουργού πατέρα δεν εμπόδισαν τελικά τον γιο να τελειώσει το ποίημά του! sarant | 11 Μαρτίου, 2018 στο 09:40 | Ετικέτες: Ιωάννης Χρυσόστομος, Λευτέρης Παπαλεοντίου, Λεωνίδας Λαπαθιώτης, Μικροφιλολογικά, Νέον Άστυ | Κατηγορίες: Λαπαθιώτης, Μικροφιλολογικά, Πεζό ποίημα, Χρονογραφήματα | URL: https://wp.me/prI7N-4RK Σχολιάστε Δείτε όλα τα σχόλια ________ Orasi mailing list για την διαγραφή σας από αυτή την λίστα στείλτε email στην διεύθυνση orasi-requ...@hostvis.net και στο θέμα γράψτε unsubscribe Για να στείλετε ένα μήνυμα και να το διαβάσουν όλοι οι συνδρομητές της λίστας στείλτε email στην διεύθυνση Orasi@hostvis.net διαβάστε τι συζητά αυτή η λίστα http://hostvis.net/mailman/listinfo/orasi_hostvis.net Για το αρχείο της λίστας http://www.mail-archive.com/orasi@hostvis.net/ Εναλλακτικό αρχείο: http://hostvis.net/pipermail/orasi_hostvis.net/ παλαιότερο αρχίο (έως 25/06/2011) http://www.freelists.org/archives/orasi __________ NVDA δωρεάν αναγνώστης οθόνης ένα πρόγραμμα ανοιχτού λογισμικού http://www.nvda-project.org/ _____________ Τα ηχογραφημένα βιβλία με φυσική φωνή που ανεβαίνουν στις βιβλιοπροτάσεις προσφέρονται από τις βιβλιοθήκες που λειτουργούν οι φορείς των τυφλών ____________
