Assalamu'alaikum ww
Galak galak rusuah ati ambo mandanga ota di rantaunet
ko.
Dalam galak, ibo ati ado pulo, sabab ado nan malu mangaku
sabagai urang Minang.
Sabagai suku bangso di dunie ko, awak urang Minang punyo
kakurangan jo kalabihan.
Biasonyo padusi indak sato maota di palanta lapau do, tapi
lapau nan iko kan lain jo nan biaso.
Sabab tu mudah-mudahan ota awak di lapau ko ado baiaknyo
untuk mampaelok-i nan kurang elok dan mampatahankan prinsip-prinsip Minang nan
elok, nan dikagumi dek urang lain.
Ambo sapandapek jo Sanak nan manyabuik tantang harato
pusako randah dan pusako tinggi.
Harato pusako tinggi tu biasonyo: rumah, sawah ladang, jo
tanaman tuo sarupo karambia atau lainnyo.
Manuruik adat Minang harato nan iko ko indak bulieh dijua,
bulieh digadaikan kok paralu bana yaitu bilo:
"Gadih gadang alun balaki, rumah gadang katirisan,
maik tabajang tangah rumah" Dari siko kito bakasimpulan bahaso rumah indak
buliah diusiak, sabab harato bulieh digadaikan untuak mampabaiki rumah nan
tirih.
Di siko lah sabananya kakuatan adat Minang tu.
Harato turun tamurun dari ibu ka anak padusi, tapi indak barati inyo punyo hak
sakandak atinyo. Inyo mamaliaro, kok haruih digadaikanpun indak bisa kalau indak
disatujui dek dunsanaknyo nan laki-laki..
Jadi dengan adonyo rumah jo tanah atau sawah ko,
urang padusi Minang harusnyo mampunyai harago diri nan gadang, inyo
indak punyo resiko, ka tacampak di jalan, sabab walau inyo dibao marantau
dek lakinyo, kok disio-siokan, inyo punyo rumah tampek pulang, itu bukan barati
inyo indak manghormati laki. Sabab laki di Minang disabuik juo "
junjungan" (di kampuang ambo) nan haruih dihormati.
Nan laki-laki, walaupun inyo indak mandapek warisan, inyo
bulieh bausaho diateh sawah ladang pusako tinggi tu, walaupun kadang-kadang
babagi hasia jo dunsanak padusi.
Kan itu marupokan jaminan juo untuak dunsanak laki-laki,
kok gagal di rantau pulang sajolah.
Hanyo dengan manjago adat nan indak mambuliehkan manjua
harato pusako tu lah kito bisa manjago ranah Minang. Untuak nan punah misalnyo,
kok dijua, jualah ka urang kampuang awak juo, supayo indak tajadi samacam nasib
urang Batawi tu.
Ambo nak sato pulo ciek tantangan galandangan ko,
sahubuangan jo adat Minang.
Iko pangalaman ambo sabalun ambo maninggakan kampuang
(tahun 1986), ado surang padusi nan mamintak-mintak, keceknyo inyo lalok di pasa
Limbanang di ateh karton, jo anaknyo. Inyo lanca babaso Minang, samulo ambo
indak mamparatikan bana doh, tapi sasudah duo kali inyo datang, ambo heran,
manga indak ado rumah, usuik punyo usuik, tanyato inyo indak asli urang Minang
doh.
Di Padang pun panah ambo batanyo, ka surang urang
pamintak-mintak, apo sukunyo, tanyato inyo indak dapek manjawab doh, padahal
inyo babaso Minang, tingga di daerah Minang.
Manuruik ambo, urang Minang tu basuku,
bapanghulu, tau asa usuanyo, pandam
pakuburannyo.
Kok iyo banyak nan jadi galandangan barati lah banyak
urang Minang nan kailangan darah Minangnyo, mungkin tacicia antah di maa, sabab
papatah Minang mangatokan : "Dari iduik baputieh mato, labih elok
mati bakalang tanah." Tapi karano urang Minang itu Islam,
inyo indak akan membunuh diri, karano itu adolah doso nan indak baampun. Jadi
inyo ka bausao, kalau paralu pulang ka kampuang, kok adat lai indak dilangga,
tantu ado rumah jo sawah ladang saketek banyaknyo.
Makonyo awak harus mampatahankan adat supayo
jan banyak urang Minang jadi galandangan.
Apo lai kini, banyak rumah nan kosong, sawah
nan indak bajadikan.
Ambo baco ado sanak nan maajak sanak Urpas manaliti
galandangan di Jakarta, rancak bana tu, mah
Jan lupo mananyokan suku jo panghulunyo,
sabab sado urang nan pandai babaso Minang alun tantu urang Minang (baso
Minang tu indak sarik bana doh, tingga duo tigo taun di Sumbar, lah lanca
tu mah) dan sado urang nan bakaratu panduduk Sumatra Barat alun tantu pulo
Urang Minang.
Sakitu dulu lah panjang amek.
Idar Islami Pitopang
|