"Oh
malang benar nasib jadi laki2 Minang"
Sajak
lahia hinggo akhil baligh lai macubo lalok dirumah, namun sasudah basunek
dilarang lalok sarumah jo dunsanak padusi dan dipersilo lalok disurau kaum
sahinggo ba-taun2 kemudian sampai wakatu "dipabinian" barulah mancubo
lalok dirumah iaitu dirumah keluarga sang istri sebagai "Orang
Semenda" yang dibatasi oleh ketentuan2 adat "Sadalam dalam payo sadalam
dado itiak, satenggi tenggi kuaso rang sumando sabateh pintu biliak"
Sebagai "urang
sumando" dilingkungan keluarga istri dianggap sebagai "Langau di-ikua
jawi, kok mangipeh ikua, langau tabang", atau "nan bak abu diateh
tunggua, angin kancang abu malayang" malayok ka surau nan
dahulu, dilingkuangan keluarga suku masiang2, bakumpua baliak dengan
lajang2 nan baru ka gadang ataupun dunsanak sesama duda yang menanti jodoh
kedua ataupun ketiga dan tak kurang duda gaek & pikun yang
dulunya sewaktu muda "coga" menjabat entah sebagai "mamak
tungganai ataupun pangulu pucuak antah dubalang nan tagak dipintu mati
antah malin nan duduak bacamin kitab termasuk anggota kaum lain nan
saparasaian.
Secara
normal dinagari 'awak, laki2 Minang pasti akan berperan
sebagai sumando yang "pai pagi pulangnyo sanjo" so pasti akan
timbul pertanyaan bila kita siang2 berada dirumah keluarga istri (ngapain tuuh
sutan? emergency nkali) karena yang kelihatan dirumah keluarga istri
biasanya hanyalah para wanita, anak2 dan kalau ada laki2 dewasa pastilah mamak
tungganai sebagaimana kita juga dituntut selalu berada dilingkungan
keluarga kaum persukuan kita masing2
Tidak
heran bila dirumah keluarga istri akan terlihat beberapa tudung saji sebanyak
wanita yang telah berkeluarga dirumah tersebut, dan tentu saja kita akan saling
jumpa dengan sumando2 lain sebagai "pambayan" yang mungkin saja status sosial
masing2 pambayan kita itu berbeda, ada yang masih dibawah rata2, ada
yang sudah mapan, ada yang baru kanaiak daun, ada juga yang menyandang
gelar kehormatan bahkan ada juga yang juga menjadi sumando pula dirumah
lain dikampuang subalah
Kesemua faktor penyebab laki2
Minang tidak kerasan tinggal dilingkungan tanah
beradat tersebut ditambah impian2 lain yang didambakan menjadikan
mereka tertarik merantau keluar kampungnya, ada yang merantau dakek2
sajo salingkung Ranah Minang namun tak kurang pula marantau jauah, ada
yang merantau dengan status lajang ada juga melajang hingga
didapat tempat yang menjanjikan baru nantinya menjemput istri tercinta
namun tidak sedikit pula boyong sekaligus istri &
anak2.
Hidup
dirantau memang menyenangkan, betapa tidak, dirumah ini "saya" lah
yang jadi kepala keluarga bukan lagi si "mamak tungganai" yang suka men "dehem2"
dulu kalau saya pulang siang, yang jelas "saya" tidak lagi sebagai "langau" di
ikua jawi, tidak lagi sebagai "abu" diateh tunggua tetapi sudah
sebagai Kepala Keluarga Batih yang terdiri dari "saya" sebagai suami, istri
& anak2 dan tentu saja terdaftar dikantor
kelurahan/RW/RT
Ketentuan adat "anak dipangku kamanakan dibimbiang"
tidak begitu memberatkan lagi bagi "saya" karena hanya ada dua atau
tiga kemenakan yang tinggal tidak jauh dari sini sedangkan ayahnya
sebagai "urang sumando" juga sudah cukup mapan hingga cukuplah "saya"
dicaliak2 jauah sajo, kok sekali2 "mamak tungganai" datang dari kampuang
singgah kerumah yang "kridit" nya belum lunas ini sekurang2nya "dia"tidak berani
men-dehem2 lagi.
Sebagian adat Minang yang berlaku atas "saya"
dikampuang saisuak sudah tidak dipakai lagi dirantau ini, namun didada setiap
Anak Bangsa Melayu Minangkabau akan sangat bangga dan akan membangga2kan adat
"Minang" ataupun simbol2 lainnya kepada tetangga atau kenalan yang bukan
Minang, bahkan dengan bangga dia akan mengenakan kepada anak2nya pakaian adat
Minang ketika pawai 17 Agustusan ataupun pada kesempatan2 lain bahkan
kalau perlu agar tidak merasa kerendahan dengan tetangga yang bergelar
Raden Mangkubumi dari Jawa ataupun Tengku maupun Said Melayu Riau maka
"saya" pun akan memasangkan embel2 gelar adat didepan nama, masak
urang jao sajo nan urang bakaturunan seperti kawan "saya" nan sakantua
yang Raden Mangkubhumi itu, ado pulo dek "saya" iki mas, di awak lai
lo mah, gelar adat "saya" Datuak Manjinjiang Alam, yang jelas demi
Minangkabau dipercaturan dunia ini "jan sampai kalah garetak
dengan anak bangsa lain, pokoknya dengan bangga dia akan mendeklarasikan
"Lihatlah, inilah kami "Anak Bangsa Melayu Minangkabau".
Yeees! Biarpun kami dikampuang disabuik
"si Laki2 Malang" sajak ketek lolok disughau, lah godang nompang kaghumah
urang namun dirantau kami tetap akan merindukan Minangkabau, talingo kami togak
kok ado ughang merendahkan Minangkabau (kecuali di milis rantaunet ko si Urpass
anak Urang Pasisia, bia lah, ano gan rang 'aawaak, postingmu
yang menggelitik masih ambo tunggu).
Ranah
Minang nan indah mempesona akan sangat rancak dicaliak jauah (ranjau),
kok sayang kampuang tingga2kan, untuang kamujua sukses
dirantau, sekalipun dari tahun baganti tahun masih menggelar galas
dan dikaja2 Hansip Pasa Tanah Abang namun kampuang takana juo,
pulkam sakali saghayo atau sakali limo rayo dikayaikan juo, ado nan naiak
kapa hinggo Taluak Bayua, ado nan jo Marapati turun di Tabiang, indak saketek
nan galinggaman manahan hati naiak ANS seperti posting2 nan ambo baco di
rantaunet ko, lai pulo nampak dek ambo di "Kiktinggi" Kijang kapsul warna
merah nan manempelkan stiker "Rantaunet@com Pulang Basamo" dan
tantu sajo nan paliang banyak Keluarga Besar Rumah Gadang KBRG
ORARI nan kabanyakan banomor polisi Jakarta, Bogor, Jabar, Lampung dan
Sumsel dan indak saketek pulo hadir tanpa simbol2 tertentu,
pokoknyo Pulkam.
Bara
lamo talok dikampuang? Saminggu? Duo minggu? Nan jaleh indak talok
ba-lamo2, hari ka 10 alah rasah, nio babaliak juo bisuak pagi2 bana
karantau, tidak seorangpun yang memutuskan akan menetap dikampung (mungkin
trauma jo parasaian si "Laki2 Malang" mending hidup dirantau yang telah
memposisikan kita sebagai "Perantau Minang" ("tu kaba'a lai niaaaang, cuti
ambo 3 aghi tingga lai nyeh, bialah nak babaliak juo kami barisuak" -
"ka baa jaknyo di biai, lamo bona kodai basaok, lari pulo
langganan bikoh")
Hari
ini Ranah Minang yang indah mempesona sepi kembali dari anak2 rantau, dan
sebaliknya lapau kito Rantaunet ko lah rami pulo baliak terlihat di
mailbox saya yang lah baratuih posting minta dibukak (bialah ambo ansua bukak
ciek2)
"Elok ranahnyo Minangkabau rupo
karambia tinggi2 cando pinangnyo
lingguyuran,
rupo rumpuiknyo ganti2an, gunuang Marapi jo Singgalang, Tandikek jo gunuang Sago, gunuang Pasaman jo Talang, nan
bagunuang babukik2 nan bahutan
barimbo labek nan babukik baguo batu nan bangarai balurah dalam nan badanau aia mailia nan batasik bapayau
bayau, sasukek duo baleh tahia dicupak mangko digantang, nan lunak ditanam baniah nan kareh dijadikan
ladang nan bancah palapeh itiak,
ganangan katabek ikan, bukik batu tambang ameh jo perak, batu baro jo minyak, batanam nan bapucuak mamaliharo nan
banyao, sawah tumpak batumpak2,
ladang bidang babidang, sawah batumpak dinan data, ladang babidang di nan lereang, banda baliku turuik bukik,
cancang latiak niniak muyang,
tambilang basi rang tuo kito, sawah lah sudah jo lantaknyo, ladang lah sudah jo ranjinyo, luhak diagiah
bapangulu rantau dibari barajo,
nagari nan ba ampek suku dalam suku babuah paruik, kampuang diagiah ba nan tuo, rumah dibari batungganai,
nagari bapaga dengan undang, kampuang bapaga dengan buek, nan basasok bajarami bapandam pakuburan
balabuah batapian bakoroang jo
kampuang barumah batanggo basawah baladang babalai bamusajik, Adatnyo basandi syarak, syarak basandi kitabullah,
syarak mangato adat mamakai,
adatnyo kawi syaraknyo lazim, labuahnyo panjang cindai tajelo, kasiaknyo mipih bak dipipia, kasiak haluih bak
ditintiang, batu bulek susun
basusun pudiang ameh batimba jalan salo mayalo pudiang itam, limau manih pautan kudo, kamuniang sandaran alu
aia janiah titian batu nan jauah
buliah dituruti nan dakek buliah dijalang, Rumah Gadang sambilan ruang
nan salanja kudo balari salitak
kuciang malompek, sandi banamo alau adat, tonggak banamo kasandaran, pancuang turang alang katabang, tuturan labah
mangirok, gonjong rabuang mambucuik
paran gamba ula ngiang baukia ba-mego2, ukia banamo batang padi, kaluak paku kacang balimbiang batatah aia ameh
salo manyalo aia perak, lantainyo
data balantai papan, licin balantai kulik, ka ujuang surambi papek katangah rajo babandiang, tatapan
undang sangkutan pusako, tampek
maniru manuladan, nan bajanjang naiak batanggo turun, naiak dari janjang nan dibawah turun dari tanggo nan
diateh, kok raso dibaok naiak,
pareso dibaok turun, mamakai malu jo sopan, sarato raso jo pareso, ereang dengan gendeang, untuak bahanggo dengan
tanggo, kok barek samo dipikua
ringan samo dijinjiang, nan ado samo dimakan nan indak samo dicari, tatungkuik samo makan tanah, tatilantang samo
minun ambun, rankiang baririk dihalaman partamo Sibayau-bayau, duo Lumbuang baperong tigo bilangan jo
Sitinjau Lauik, nan banamo
Sibayau-bayau guno padinyo makanan sarumah jo tanggo, kapanuruik alua nan luruih panampuah jalan nan pasa
tumbuah di adat nan kabaisi,
limbago nan kadituangi, satantangan Lumbuang Baperong kapanunggang koroang jo kampuang, kok tibo dimaso sulik,
nan senteang patuik kadibilai, nan
kurang patuik ditukuak nan singkek kadiuleh, jiko Sitinjau Lauik gunonyo kapanyapo dagang lalu, kapananti
tamu nan datang, kok lapa dibari
nasi kok auih diagiah aia itu nan banamo adat sopan jo santun, karatau madang dihulu, babuah babungo balun,
marantau bujang dahulu dikampuang
paguno balun, laguah laga buni pidati, pidati taruih jalan ka Padang nan kabau kabajalan juo, sasuok dapek
pagi sasuok dapek patang Minangkabau takana juo"
Kapada
sagalo kito nan basamo, ketek indak basabuikan namo gadang indak baimbauan gala
kami ucapkan dan sampaikan "mohon maaf lahir & bathin, Minal adhin wal
fa'izin"
Arman
Bahar Piliang Malin Bandaro
Pangulu Luhak Sakai Duri Petropolis Riau
|