Re: [Orasi] Το μυστήριο του δαμασκηνού σπαθιού

[Χρήστος Χατζής]

και εδώ επιβεβαιώνεται πόλεμος πατηρ πάντων, που είπε ο ηράκλιτος

--
From: "Kostas .D. Theodoropoulos" <ks...@hostvis.net>
Sent: Wednesday, May 11, 2016 1:32 PM
To: "orasi mailing list" <orasi@hostvis.net>
Subject: [Orasi] Το μυστήριο του δαμασκηνού σπαθιού

Παραθέτω αυτό το άρθρο με αφορμή σχετική ανάρτηση του Κορομυλά  για την 
χρήση του ατσαλιού από τους αρχαίους σπαρτιάτες.


Το μυστήριο του δαμασκηνού σπαθιού
Τι κοινό έχουν ο Μεγαλέξανδρος, ο Σαλαντίν, ο «χαμένος παράδεισος» και η 
Οθωμανική Αυτοκρατορία με έναν μετεωρίτη; Ενα μυστικό 2.500 χρόνων, αφού 
και η

Ανατολή έχει το δικό της Εξκάλιμπερ...
Ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι ένα οικοδόμημα στηριγμένο σε μεταλλεία. H 
ανακάλυψη των μεθόδων κατεργασίας του σιδήρου θεωρείται ο καταλύτης της 
ραγδαίας
ανάπτυξης του τεχνολογικού μας πολιτισμού. Αρκεί να θυμηθούμε τη συμμετοχή 
των μεταλλείων του Λαυρίου στον Χρυσό Αιώνα του Περικλή για να δεχθούμε το 
αδιαμφισβήτητο
του πράγματος. Οπως όμως συμβαίνει σχεδόν πάντα με την τεχνολογία, το 
πρώτο πεδίο εφαρμογής της μεταλλοτεχνίας υπήρξε το στρατιωτικό. Το σπαθί, 
χάλκινο
στην αρχή, σιδερένιο μετά, αλλά ατσαλένιο αργότερα, σημάδεψε την πορεία 
μας. Μπήκε από τότε στο χέρι του ανθρώπου και το κραδαίνει ως σήμερα, έστω 
και

ως σύμβολο, παιχνίδι ή διακοσμητικό φετίχ. «Σε γνωρίζω από την κόψη...».

Τα δύο πιο φημισμένα είδη σπαθιών της ανθρώπινης ιστορίας υπήρξαν το 
δαμασκηνό και το κατάνα των σαμουράι. Δοξασμένο το πρώτο από τους 
Ευρωπαίους που
γεύθηκαν την κόψη του στις Σταυροφορίες και το δεύτερο από τους 
Αμερικανούς που το γνώρισαν στα χέρια αξιωματικών του εχθρού, στο μέτωπο 
του Ειρηνικού.
Για το ποιο είναι ανώτερο ο πιο γνωστός ζων σιδηρουργός σπαθιών, ο Hank 
Reinhardt, αποφαίνεται: το δαμασκηνό σπαθί.


Τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τη λάμα ενός σπαθιού είναι το πόσο 
σκληρή, ευλύγιστη και κοφτερή είναι. Οι ιστοριογράφοι των Σταυροφοριών 
βεβαιώνουν
ότι τα δαμασκηνά σπαθιά των Σαρακηνών μπορούσαν να κόψουν τη σιδερένια 
πανοπλία των ιπποτών με ένα χτύπημα, να λυγίσουν σε 90 μοίρες και να 
επανέλθουν
στη θέση τους και να κόβουν το ίδιο καλά ύστερα από άπειρα χτυπήματα. Ο 
μεσαιωνικός θρύλος μάλιστα θέλει τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο να επιχειρεί 
να πείσει
τον Σαλαντίν για το ανώφελο της αντίστασης κόβοντας με ένα χτύπημα του 
σπαθιού του ένα σιδερένιο δοκάρι. Ο Σαλαντίν, ατάραχος, πέταξε απλά στον 
αέρα ένα
μεταξωτό μαντίλι και το άφησε να πέσει στο ακίνητο σπαθί του: κόπηκε 
μονομιάς σε λωρίδες διαλύοντας τις αυταπάτες του Ριχάρδου.


H προέλευση του ατσαλιού

H ονομασία του σπαθιού παραπέμπει στη Δαμασκό, την πρώτη πρωτεύουσα των 
αραβικών χαλιφάτων, κέντρο εμπορίου της ΝΔ Ασίας. Είτε γιατί μόνο εκεί 
μπορούσε
να τα αγοράσει κανείς είτε γιατί τα μοναδικά νερά της λάμας τους θύμιζαν 
τους ιριδισμούς των μεταξωτών της Δαμασκού, τα σπαθιά βαφτίστηκαν 
«δαμασκηνά».
H ακριβής προέλευση όμως του θαυμαστού τους ατσαλιού και η μέθοδος 
κατεργασίας του ήταν μυστικά που οι Ευρωπαίοι του Μεσαίωνα δεν κατόρθωσαν 
να ανακαλύψουν.
Οι αιχμάλωτοι αρνήθηκαν να τους τα πουν ή τους έπεισαν ότι «βουτούσαν την 
πυρακτωμένη λάμα στα ούρα κοκκινοκέφαλου νηπίου»! H τέχνη κατεργασίας 
έμεινε
στα χέρια των αραβικών συντεχνιών ως το πέρασμα των ταταρικών ορδών του 
Ταμερλάνου, τον 14ο αιώνα, που λεηλάτησε τη Βαγδάτη και πήρε όλους τους 
οπλουργούς

μαζί του.

Οι μόνες απόμακρες πληροφορίες για την τέχνη σφυρηλάτησης «ομοιογενούς 
ατσαλιού» έφθασαν στους Ευρωπαίους μέσω των Αράβων της Ιβηρικής. Τα σπαθιά 
του
Τολέδου ήταν ό,τι καλύτερο διέθετε η ευρωπαϊκή οπλουργία το 1000 μ.X. αλλά 
έχασαν την αίγλη τους τους επόμενους τρεις αιώνες από τις συγκρίσεις των 
Σταυροφόρων
με τα δαμασκηνά σπαθιά. Σύντομα πάντως η ανακάλυψη του κλιβάνου πολλαπλών 
ράβδων ατσαλιού στην Καταλονία το 1300 μ.X. έστρεψε το ενδιαφέρον των 
αρχόντων
του Μεσαίωνα στη μαζική παραγωγή σπαθιών. Οι μόνοι επίμονοι ερευνητές 
παρέμειναν οι χημικοί (όπως ο Μάικλ Φάραντεϊ και ο Τόρμπεν Μπέργκμαν το 
1785), οι
οποίοι απέτυχαν μεν να αποκαλύψουν το μυστικό της μεταξένιας λάμας, αλλά 
έθεσαν με τις αναλύσεις τους τις βάσεις της επιστημονικής μεταλλουργίας.


H «κοφτερή» συνταγή

Παρά τις μετέπειτα προσπάθειες πολλών γνωστών οπλουργών και μεγάλων 
χυτηρίων να αναπαράξουν τη «συνταγή», χρειάστηκε να φθάσουμε στο 1998 για 
να βρούμε
τεκμηριωμένες απαντήσεις. Τότε οι ερευνητές Βερχόεβεν, Πέντρεϊ και Ντάουκς 
του Πανεπιστημίου της Αϊόβας δημοσίευσαν στην «Journal of Metallurgy» το 
πόρισμα
των αναλύσεων που έκαναν σε δαμασκηνά σπαθιά του Μουσείου της Βέρνης 
(http://www.tms. org/pubs/journals/JOM/9809/ToC4#ToC4). Σύμφωνα με αυτό, 
τα δαμασκηνά
σπαθιά φτιάχνονταν από εισαγόμενο ατσάλι που παραγόταν από το 500 π.X. 
στην περιοχή Καρνατάκα, στο Χαϊντεραμπάντ της N. Ινδίας. Γνωστό ως ούκου 
(ή γουτς
αργότερα στους Ευρωπαίους), το ατσάλι αυτό είχε προσμείξεις σιμεντίτη 
(Fe3C) κατά 1,5% και φωσφόρου, χαλκού, θείου, νικελίου και πυριτίου σε 
ποσότητες
κάτω της μονάδας. Κατά τη σφυρηλάτησή το

Re: [Orasi] Το μυστήριο του δαμασκηνού σπαθιού

[Christos Koromilas Κορομηλάς]

Ευχαριστώ,
ούτε που με άφησες να ψάξω για να σου απαντήσω.
Τώρα πραγματικά καταλαβαίνω ότι με αγαπάς.
Καλό βράδυ

Στάλθηκε από το iPhone μου

11 Μαΐ 2016, 13:33, ο/η Kostas .D. Theodoropoulos  έγραψε:

> Παραθέτω αυτό το άρθρο με αφορμή σχετική ανάρτηση του Κορομυλά  για την χρήση 
> του ατσαλιού από τους αρχαίους σπαρτιάτες.
> 
> Το μυστήριο του δαμασκηνού σπαθιού
> Τι κοινό έχουν ο Μεγαλέξανδρος, ο Σαλαντίν, ο «χαμένος παράδεισος» και η 
> Οθωμανική Αυτοκρατορία με έναν μετεωρίτη; Ενα μυστικό 2.500 χρόνων, αφού και η
> Ανατολή έχει το δικό της Εξκάλιμπερ...
> Ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι ένα οικοδόμημα στηριγμένο σε μεταλλεία. H 
> ανακάλυψη των μεθόδων κατεργασίας του σιδήρου θεωρείται ο καταλύτης της 
> ραγδαίας
> ανάπτυξης του τεχνολογικού μας πολιτισμού. Αρκεί να θυμηθούμε τη συμμετοχή 
> των μεταλλείων του Λαυρίου στον Χρυσό Αιώνα του Περικλή για να δεχθούμε το 
> αδιαμφισβήτητο
> του πράγματος. Οπως όμως συμβαίνει σχεδόν πάντα με την τεχνολογία, το πρώτο 
> πεδίο εφαρμογής της μεταλλοτεχνίας υπήρξε το στρατιωτικό. Το σπαθί, χάλκινο
> στην αρχή, σιδερένιο μετά, αλλά ατσαλένιο αργότερα, σημάδεψε την πορεία μας. 
> Μπήκε από τότε στο χέρι του ανθρώπου και το κραδαίνει ως σήμερα, έστω και
> ως σύμβολο, παιχνίδι ή διακοσμητικό φετίχ. «Σε γνωρίζω από την κόψη...». 
> 
> Τα δύο πιο φημισμένα είδη σπαθιών της ανθρώπινης ιστορίας υπήρξαν το 
> δαμασκηνό και το κατάνα των σαμουράι. Δοξασμένο το πρώτο από τους Ευρωπαίους 
> που
> γεύθηκαν την κόψη του στις Σταυροφορίες και το δεύτερο από τους Αμερικανούς 
> που το γνώρισαν στα χέρια αξιωματικών του εχθρού, στο μέτωπο του Ειρηνικού.
> Για το ποιο είναι ανώτερο ο πιο γνωστός ζων σιδηρουργός σπαθιών, ο Hank 
> Reinhardt, αποφαίνεται: το δαμασκηνό σπαθί. 
> 
> Τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τη λάμα ενός σπαθιού είναι το πόσο σκληρή, 
> ευλύγιστη και κοφτερή είναι. Οι ιστοριογράφοι των Σταυροφοριών βεβαιώνουν
> ότι τα δαμασκηνά σπαθιά των Σαρακηνών μπορούσαν να κόψουν τη σιδερένια 
> πανοπλία των ιπποτών με ένα χτύπημα, να λυγίσουν σε 90 μοίρες και να 
> επανέλθουν
> στη θέση τους και να κόβουν το ίδιο καλά ύστερα από άπειρα χτυπήματα. Ο 
> μεσαιωνικός θρύλος μάλιστα θέλει τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο να επιχειρεί να 
> πείσει
> τον Σαλαντίν για το ανώφελο της αντίστασης κόβοντας με ένα χτύπημα του 
> σπαθιού του ένα σιδερένιο δοκάρι. Ο Σαλαντίν, ατάραχος, πέταξε απλά στον αέρα 
> ένα
> μεταξωτό μαντίλι και το άφησε να πέσει στο ακίνητο σπαθί του: κόπηκε μονομιάς 
> σε λωρίδες διαλύοντας τις αυταπάτες του Ριχάρδου.  
> 
> H προέλευση του ατσαλιού 
> 
> H ονομασία του σπαθιού παραπέμπει στη Δαμασκό, την πρώτη πρωτεύουσα των 
> αραβικών χαλιφάτων, κέντρο εμπορίου της ΝΔ Ασίας. Είτε γιατί μόνο εκεί 
> μπορούσε
> να τα αγοράσει κανείς είτε γιατί τα μοναδικά νερά της λάμας τους θύμιζαν τους 
> ιριδισμούς των μεταξωτών της Δαμασκού, τα σπαθιά βαφτίστηκαν «δαμασκηνά».
> H ακριβής προέλευση όμως του θαυμαστού τους ατσαλιού και η μέθοδος 
> κατεργασίας του ήταν μυστικά που οι Ευρωπαίοι του Μεσαίωνα δεν κατόρθωσαν να 
> ανακαλύψουν.
> Οι αιχμάλωτοι αρνήθηκαν να τους τα πουν ή τους έπεισαν ότι «βουτούσαν την 
> πυρακτωμένη λάμα στα ούρα κοκκινοκέφαλου νηπίου»! H τέχνη κατεργασίας έμεινε
> στα χέρια των αραβικών συντεχνιών ως το πέρασμα των ταταρικών ορδών του 
> Ταμερλάνου, τον 14ο αιώνα, που λεηλάτησε τη Βαγδάτη και πήρε όλους τους 
> οπλουργούς
> μαζί του. 
> 
> Οι μόνες απόμακρες πληροφορίες για την τέχνη σφυρηλάτησης «ομοιογενούς 
> ατσαλιού» έφθασαν στους Ευρωπαίους μέσω των Αράβων της Ιβηρικής. Τα σπαθιά του
> Τολέδου ήταν ό,τι καλύτερο διέθετε η ευρωπαϊκή οπλουργία το 1000 μ.X. αλλά 
> έχασαν την αίγλη τους τους επόμενους τρεις αιώνες από τις συγκρίσεις των 
> Σταυροφόρων
> με τα δαμασκηνά σπαθιά. Σύντομα πάντως η ανακάλυψη του κλιβάνου πολλαπλών 
> ράβδων ατσαλιού στην Καταλονία το 1300 μ.X. έστρεψε το ενδιαφέρον των αρχόντων
> του Μεσαίωνα στη μαζική παραγωγή σπαθιών. Οι μόνοι επίμονοι ερευνητές 
> παρέμειναν οι χημικοί (όπως ο Μάικλ Φάραντεϊ και ο Τόρμπεν Μπέργκμαν το 
> 1785), οι
> οποίοι απέτυχαν μεν να αποκαλύψουν το μυστικό της μεταξένιας λάμας, αλλά 
> έθεσαν με τις αναλύσεις τους τις βάσεις της επιστημονικής μεταλλουργίας.  
> 
> H «κοφτερή» συνταγή 
> 
> Παρά τις μετέπειτα προσπάθειες πολλών γνωστών οπλουργών και μεγάλων χυτηρίων 
> να αναπαράξουν τη «συνταγή», χρειάστηκε να φθάσουμε στο 1998 για να βρούμε
> τεκμηριωμένες απαντήσεις. Τότε οι ερευνητές Βερχόεβεν, Πέντρεϊ και Ντάουκς 
> του Πανεπιστημίου της Αϊόβας δημοσίευσαν στην «Journal of Metallurgy» το 
> πόρισμα
> των αναλύσεων που έκαναν σε δαμασκηνά σπαθιά του Μουσείου της Βέρνης 
> (http://www.tms. org/pubs/journals/JOM/9809/ToC4#ToC4). Σύμφωνα με αυτό, τα 
> δαμασκηνά
> σπαθιά φτιάχνονταν από εισαγόμενο ατσάλι που παραγόταν από το 500 π.X. στην 
> περιοχή Καρνατάκα, στο Χαϊντεραμπάντ της N. Ινδίας. Γνωστό ως ούκου (ή γουτς
> αργότερα στους Ευρωπαίους), το ατσάλι αυτό είχε προσμείξεις σιμεντίτη (Fe3C) 
> κατά 1,5% και φωσφόρου, χαλκού, θείου, νικελίου και πυριτίου σε ποσότητες
> 

[Orasi] Το μυστήριο του δαμασκηνού σπαθιού

[Kostas .D. Theodoropoulos]

Παραθέτω αυτό το άρθρο με αφορμή σχετική ανάρτηση του Κορομυλά  για την χρήση 
του ατσαλιού από τους αρχαίους σπαρτιάτες.

Το μυστήριο του δαμασκηνού σπαθιού
Τι κοινό έχουν ο Μεγαλέξανδρος, ο Σαλαντίν, ο «χαμένος παράδεισος» και η 
Οθωμανική Αυτοκρατορία με έναν μετεωρίτη; Ενα μυστικό 2.500 χρόνων, αφού και η
Ανατολή έχει το δικό της Εξκάλιμπερ...
Ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι ένα οικοδόμημα στηριγμένο σε μεταλλεία. H 
ανακάλυψη των μεθόδων κατεργασίας του σιδήρου θεωρείται ο καταλύτης της ραγδαίας
ανάπτυξης του τεχνολογικού μας πολιτισμού. Αρκεί να θυμηθούμε τη συμμετοχή των 
μεταλλείων του Λαυρίου στον Χρυσό Αιώνα του Περικλή για να δεχθούμε το 
αδιαμφισβήτητο
του πράγματος. Οπως όμως συμβαίνει σχεδόν πάντα με την τεχνολογία, το πρώτο 
πεδίο εφαρμογής της μεταλλοτεχνίας υπήρξε το στρατιωτικό. Το σπαθί, χάλκινο
στην αρχή, σιδερένιο μετά, αλλά ατσαλένιο αργότερα, σημάδεψε την πορεία μας. 
Μπήκε από τότε στο χέρι του ανθρώπου και το κραδαίνει ως σήμερα, έστω και
ως σύμβολο, παιχνίδι ή διακοσμητικό φετίχ. «Σε γνωρίζω από την κόψη...». 

Τα δύο πιο φημισμένα είδη σπαθιών της ανθρώπινης ιστορίας υπήρξαν το δαμασκηνό 
και το κατάνα των σαμουράι. Δοξασμένο το πρώτο από τους Ευρωπαίους που
γεύθηκαν την κόψη του στις Σταυροφορίες και το δεύτερο από τους Αμερικανούς που 
το γνώρισαν στα χέρια αξιωματικών του εχθρού, στο μέτωπο του Ειρηνικού.
Για το ποιο είναι ανώτερο ο πιο γνωστός ζων σιδηρουργός σπαθιών, ο Hank 
Reinhardt, αποφαίνεται: το δαμασκηνό σπαθί. 

Τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τη λάμα ενός σπαθιού είναι το πόσο σκληρή, 
ευλύγιστη και κοφτερή είναι. Οι ιστοριογράφοι των Σταυροφοριών βεβαιώνουν
ότι τα δαμασκηνά σπαθιά των Σαρακηνών μπορούσαν να κόψουν τη σιδερένια πανοπλία 
των ιπποτών με ένα χτύπημα, να λυγίσουν σε 90 μοίρες και να επανέλθουν
στη θέση τους και να κόβουν το ίδιο καλά ύστερα από άπειρα χτυπήματα. Ο 
μεσαιωνικός θρύλος μάλιστα θέλει τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο να επιχειρεί να 
πείσει
τον Σαλαντίν για το ανώφελο της αντίστασης κόβοντας με ένα χτύπημα του σπαθιού 
του ένα σιδερένιο δοκάρι. Ο Σαλαντίν, ατάραχος, πέταξε απλά στον αέρα ένα
μεταξωτό μαντίλι και το άφησε να πέσει στο ακίνητο σπαθί του: κόπηκε μονομιάς 
σε λωρίδες διαλύοντας τις αυταπάτες του Ριχάρδου.  

H προέλευση του ατσαλιού 

H ονομασία του σπαθιού παραπέμπει στη Δαμασκό, την πρώτη πρωτεύουσα των 
αραβικών χαλιφάτων, κέντρο εμπορίου της ΝΔ Ασίας. Είτε γιατί μόνο εκεί μπορούσε
να τα αγοράσει κανείς είτε γιατί τα μοναδικά νερά της λάμας τους θύμιζαν τους 
ιριδισμούς των μεταξωτών της Δαμασκού, τα σπαθιά βαφτίστηκαν «δαμασκηνά».
H ακριβής προέλευση όμως του θαυμαστού τους ατσαλιού και η μέθοδος κατεργασίας 
του ήταν μυστικά που οι Ευρωπαίοι του Μεσαίωνα δεν κατόρθωσαν να ανακαλύψουν.
Οι αιχμάλωτοι αρνήθηκαν να τους τα πουν ή τους έπεισαν ότι «βουτούσαν την 
πυρακτωμένη λάμα στα ούρα κοκκινοκέφαλου νηπίου»! H τέχνη κατεργασίας έμεινε
στα χέρια των αραβικών συντεχνιών ως το πέρασμα των ταταρικών ορδών του 
Ταμερλάνου, τον 14ο αιώνα, που λεηλάτησε τη Βαγδάτη και πήρε όλους τους 
οπλουργούς
μαζί του. 

Οι μόνες απόμακρες πληροφορίες για την τέχνη σφυρηλάτησης «ομοιογενούς 
ατσαλιού» έφθασαν στους Ευρωπαίους μέσω των Αράβων της Ιβηρικής. Τα σπαθιά του
Τολέδου ήταν ό,τι καλύτερο διέθετε η ευρωπαϊκή οπλουργία το 1000 μ.X. αλλά 
έχασαν την αίγλη τους τους επόμενους τρεις αιώνες από τις συγκρίσεις των 
Σταυροφόρων
με τα δαμασκηνά σπαθιά. Σύντομα πάντως η ανακάλυψη του κλιβάνου πολλαπλών 
ράβδων ατσαλιού στην Καταλονία το 1300 μ.X. έστρεψε το ενδιαφέρον των αρχόντων
του Μεσαίωνα στη μαζική παραγωγή σπαθιών. Οι μόνοι επίμονοι ερευνητές 
παρέμειναν οι χημικοί (όπως ο Μάικλ Φάραντεϊ και ο Τόρμπεν Μπέργκμαν το 1785), 
οι
οποίοι απέτυχαν μεν να αποκαλύψουν το μυστικό της μεταξένιας λάμας, αλλά έθεσαν 
με τις αναλύσεις τους τις βάσεις της επιστημονικής μεταλλουργίας.  

H «κοφτερή» συνταγή 

Παρά τις μετέπειτα προσπάθειες πολλών γνωστών οπλουργών και μεγάλων χυτηρίων να 
αναπαράξουν τη «συνταγή», χρειάστηκε να φθάσουμε στο 1998 για να βρούμε
τεκμηριωμένες απαντήσεις. Τότε οι ερευνητές Βερχόεβεν, Πέντρεϊ και Ντάουκς του 
Πανεπιστημίου της Αϊόβας δημοσίευσαν στην «Journal of Metallurgy» το πόρισμα
των αναλύσεων που έκαναν σε δαμασκηνά σπαθιά του Μουσείου της Βέρνης 
(http://www.tms. org/pubs/journals/JOM/9809/ToC4#ToC4). Σύμφωνα με αυτό, τα 
δαμασκηνά
σπαθιά φτιάχνονταν από εισαγόμενο ατσάλι που παραγόταν από το 500 π.X. στην 
περιοχή Καρνατάκα, στο Χαϊντεραμπάντ της N. Ινδίας. Γνωστό ως ούκου (ή γουτς
αργότερα στους Ευρωπαίους), το ατσάλι αυτό είχε προσμείξεις σιμεντίτη (Fe3C) 
κατά 1,5% και φωσφόρου, χαλκού, θείου, νικελίου και πυριτίου σε ποσότητες
κάτω της μονάδας. Κατά τη σφυρηλάτησή του στα μεταλλουργεία της Δαμασκού στην 
αιχμή της λάμας συγκεντρώνονταν καρβίδια (που της έδιναν τη ζηλευτή κόψη),
ενώ εγκαρσίως στη λάμα ο σιμεντίτης διαμοιραζόταν σε στενές λωρίδες πάχους 6 mm 
και σε απόσταση 30-70 mm. Αυτές οι λωρίδες ξεχώριζαν από το υπόλοιπο ατσάλι
όντας ανοιχτόχρωμες. Μετά την επεξεργασία και το γυάλισμα η λάμα αποκτούσε το 
ιδιαίτερο