|
Školovani gastarbajteriMalo je informacija o našim ljudima iseljenim u inostranstvo, pa su zato dragoceni podaci iz prošlogodišnjeg popisa koji daju bar neke naznake u vezi s brojem onih koji su otišli i njihovom školskom spremom. Prema rezultatima tog popisa, iz centralne Srbije i Vojvodine u poslednjih dvanaest godina se iselilo 186.000 lica, od toga 25.500, ili 14 odsto, s višom i visokom školskom spremom. Popisivači su registrovali i 160.000 onih koji su se iselili pre više od dvanaest godina, s tim što je učešće visokoškolaca u ovoj grupaciji mnogo skromnije – samo osam hiljada, ili pet odsto od ukupnog broja. Prema podacima statističara, najviše iseljenih je bilo 1992. godine, oko 33.000, zatim 1999. i 2000, kad je popisano po 17.000 onih koji su napustili Srbiju. U apsolutnim brojkama iskazano, najviše iseljenih s visokim i višim
obrazovanjem – 3.683 – bilo je 1992. godine, a potom 2000, kad ih je
otišlo oko 2.800. Zanimljivo je da je 2001. zabeleženo naglo smanjenje
broja iseljenih, upola manje nego u godinama pre toga, ali krajem te
godine i početkom 2002. ponovo dolazi do porasta i broja iseljenih i
učešća visokoobrazovanih među njima.
Saopštavajući za "Politiku" ove podatke, Vladimir Stanković, pomoćnik direktora Republičkog zavoda za statistiku, kaže da ih treba uzimati s rezervom, jer se pretpostavlja da deo stanovništva koji se odselio u inostranstvo nije obuhvaćen popisom. Smatra se da je taj obuhvat bio slabiji u velikim gradovima iz kojih su se iseljavala lica s višom i visokom školom, tako da je broj iseljenih obrazovanih lica veći nego što prikazuje prošlogodišnja statistička akcija. Stanković, međutim, podseća da se stanovništvo iz Srbije i ranije masovno iseljavalo, naročito u prvim godinama posle privredne reforme (1965). Ali tada su u "gastarbajtere" odlazili manje obrazovani, često s porodicama, pa se pretpostavlja da mnoge od tih porodica takođe nisu obuhvaćene popisom. Ako, dakle, s dužnim rezervama prihvatimo dobijene rezultate koji se odnose na naše ljude u inostranstvu, opet nam ovi podaci govore da iseljavanje iz Srbije tokom devedesetih godina nije bilo tako masovno kao što se pretpostavljalo (pominjano je 400.000 iseljenih), a pogotovo nije bilo tako veliko učešće visokoobrazovanih, kako se to nagađalo. Romski problem Obrađeni podaci o iseljenim visokoškolcima su, inače, samo deo brojki koji se odnose na školsku spremu i pismenost stanovništva centralne Srbije i Vojvodine na popisu 2002. godine. Ovih dana su, recimo, saopšteni i nalazi o pismenosti i školskoj spremi – prema etničkom sastavu. Prema tim podacima, među nacijama u tom su pogledu ogromne razlike. Nepismenost Roma je, naime, daleko najveća, sa svakim petim analfabetom, zatim Vlaha sa svakim desetim, i Albanaca, sa oko osam odsto takvih. Vladimir Stanković upozorava da je nepismenih Roma mnogo i među mlađim kategorijama, tako da je u grupaciji dece od deset do četrnaest godina romsko učešće 48 odsto (1451 lice). Drukčije rečeno, svako drugo nepismeno dete u Srbiji je – romsko. Isto tako, među nepismenim stanovništvom mlađim od 30 godina, udeo Roma je oko 44 odsto (5374), tako da bi se moglo reći da je problem nepismenosti, ako se izuzmu starije generacije, kod nas u velikoj meri sveden na romski. Najpismenija nacionalna grupacija u Srbiji je, inače, rusinska, s manje od pola procenta (0,40 odsto) nepismenih, kao i slovačka (0,67). Zanemarljivo malo učešće nepismenih je i kod onih koji se izjašnjavaju kao Jugosloveni (0,96), Crnogorci (1,07) i Mađari (1,09). Srbi su neznatno ispod proseka – 3,35 odsto. Regionalne razlike u pismenosti su takođe velike. Naročito su vidljive ako se beogradsko uže gradsko područje uporedi s opštinama kao što su Bojnik, Gadžin Han, Žitorađa, Trgovište i Merošina. Dok su na Vračaru, u Starom gradu, Savskom vencu i Novom Beogradu nepismeni svedeni na manje od pola procenta, u Bojniku i Gadžinom Hanu ih je oko – 15 odsto. Ili, drukčije rečeno, dok je u pomenutim beogradskim opštinama tek svaki tristoti stanovnik nepismen, u Bojniku i Gadžinom Hanu je svaki sedmi- osmi. Opštine Bojnik i Gadžin Han su, međutim, veoma male, nerazvijene i s prosečno veoma starim seoskim stanovništvom, a poznato je da je pogotovo ženska populacija u takvim sredinama retko pohađala školu. S druge strane, beogradske gradske opštine su s veoma velikim učešćem visokoobrazovanih: Vračar od 52.000 lica starijih od 15 godina ima oko 17.000 stanovnika za fakultetskom diplomom, Stari grad od 49.000 ima 15.000 visokoškolaca, u Novom Beogradu od 190.000, sa višom ili visokom spremom ih je 60.000. U Merošini, Gadžinom Hanu, Koceljevi, Doljevcu i Ražnju situacija je sasvim drukčija. Merošina, naime, među dvanaest hiljada popisanih ima 96 stanovnika s fakultetskim diplomama, što je manje od jedan odsto, u Gadžinom Hanu, od devet i po hiljada lica, 63 je završilo fakultet, u Koceljevi, od trinaest hiljada, takvih je 164, u Doljevcu, od šesnaest hiljada – 170, u Ražnju 120, u Trgovištu 64. Stranke i popis Udeo neobrazovanog i slabije obrazovanog stanovništva u Srbiji se, kao i nepismenog, vidno smanjuje iz popisa u popis. Prošle godine je, recimo, lica bez škole ili najviše sa sedam razreda osnovne škole (starijih od 15 godina) u centralnoj Srbiji i Vojvodini bilo oko 22 odsto. Na prethodnom popisu, 1991. takvih je bilo 33, a deset godina pre toga oko 45 procenata. Ova obrazovna struktura bi, inače, trebalo da bude važna i za naše političke stranke i političare, jer se smatra da svakom nivou obrazovanja više odgovara određeni profil stranke i stranačkih vođa. Tako se procenjuje da manje obrazovanim slojevima prijemčivije takozvane populističke partije, dok su one građanskog usmerenja i "modernističke" okrenute obrazovanijim i mlađim slojevima stanovništva. Zato se smatra da porast opšteg nivoa obrazovanja birača u principu ne odgovara političarima demagozima. Ili, bar, njihova demagogija mora biti suptilnija. Regionalne razlike u obrazovnom nivou stanovništva su kod nas, pri tom, zaista velike. Dok u Beogradu, uključujući tu i prigradsko područje, stanovnika starijih od 15 godina s najviše sedam razreda osnovne škole ima nešto iznad devet odsto, u jablaničkom okrugu (Leskovac i okolina) takvih je 32 procenta, u topličkom (Prokuplje) 30, u pčinjskom (Vranje) 27 odsto. Pomenuti okruzi imaju u proseku veoma staro stanovništvo i u tome je deo objašnjenja otkud na ovim područjima tako mnogo osoba bez završene škole. Jer, obavezno osmogodišnje obrazovanje kod nas je uvedeno tek 1952. godine. B. Radivojša |
Title: Message
