Masonerija kao globalni i
lokalni fenomen
Braća po tajnama
Slobodno zidarstvo ne možemo nazvati tajnom organizacijom, ali zato
ono jeste organizacija sa tajnama. Upravo zato postoji samo jedan način da neko
sazna ko su oni, šta im je smisao, čime se bave kao i odgovore na većinu drugih
pitanja koja se povezuju sa njihovim imenom – a to je da postane “brat”.
Međutim, kada se jednom uđe u masoneriju moraju se poštovati kodeksi i čuvati
tajne, tako da taj neko više ne može da podijeli sa ostatkom svijeta ono što je
saznao
Danijel Kovačević
|
|
Prema Osnovnim načelima jedne od velikih loža u Srbiji, slobodno zidarstvo je „bratstvo čiji je tradicionalni temelj vera u Boga, Velikog Neimara svih svetova...“. Objašnjenje su nedavno ponudili i slobodni zidari iz BiH, koji kažu da je masonerija „jedno od najstarijih svjetskih udruženja. Slobodno-zidarski rad na samom sebi, odnosno, učenja o kojima slobodno zidarstvo poučava, povezana su sa moralnim vrijednostima koje inače upravljaju odnosima među ljudima...”.
Manje ili više slične definicije mogu se pronaći i kod svih ostalih masonskih loža, međutim, riječ je o toliko nejasnim i maglovitim objašnjenjima da zvuče gotovo uvredljivo. S druge strane, oni koji ne pripadaju bratstvu ništa preciznije ne objašnjavaju tu organizaciju, već čine upravo suprotno, nerijetko iznoseći tvrdnje koje nisu utemeljene ni na čemu, osim na sopstvenom ubjeđenju u globalne teorije zavjere. Tako se objašnjenja “profanih” kreću u rasponu od tvrdnji da je riječ o zastarjeloj i besmislenoj grupi čudaka koji upražnjavaju neobične riutuale i “lože se” na mistiku, preko teza da je riječ o okultnoj organizaciji koja obožava satanu, pa do “upozorenja” da masoni kontrolišu svijet i stoje iza svih značajnijih događaja u istoriji čovječanstva.
Tačno je da masoni u svom “radu”, kako ga nazivaju, upražnjavaju rituale čiji su sastavni dekor svijeće, čudni simboli sa motivima mrtvačkih glava, ali tvrdnja da imaju veze sa okultnim jednostavno ne stoji. Jedan od osnovnih uslova da bi neko postao “brat” jeste upravo da je vjernik, da vjeruje u Boga, kako god da ga on nazivao. Dakle, slobodno zidarstvo bilo bi naročit sistem moralnih vrijednosti, zavijen u alegoriju i ilustrovan simbolima. Međutim, ni to, opet, nije dovoljno jasna definicija.
Navodni cilj masonerije moralno je usavršavanje ljudi na osnovu bratske ljubavi, međutim, činjenice nam govore da paralelno s tim ide i potpomaganje raznih vidova društveno-političkih pokreta. U prilog tome govori i podatak, koji ponosno ističu i sami masoni, da od 52 potpisnika američke Deklaracije o nezavisnosti samo jedan nije bio “brat”, a i taj jedan se, ironije li, prezivao Mason. Ovdje odmah treba napomenuti da slobodni zidari nikada ne otkrivaju identitet “braće”, osim ako oni to sami ne urade. Iskustvo nas uči da većina tajnih ili polutajnih organizacija ima tendenciju posthumnog uključenja velikih istorijskih ličnosti u svoje redove, tako da i pri tvrdnjama o bivšim istaknutim članovima bratstva treba biti oprezan, naročito kada je riječ o ovdašnjem prostoru, na kojem pisani dokazi gotovo da i ne postoje.
Slobodno zidarstvo ne možemo nazvati tajnom organizacijom, ali zato ono jeste organizacija sa tajnama. Upravo zato postoji samo jedan način da neko sazna ko su oni, šta im je smisao, čime se bave kao i odgovore na većinu drugih pitanja koja se povezuju sa njihovim imenom – a to je da postane “brat”. Međutim, kada se jednom uđe u masoneriju moraju se poštovati kodeksi i čuvati tajne, tako da taj neko više ne može da podijeli sa ostatkom svijeta ono što je saznao.
Korijeni: Slobodno zidarstvo kakvo danas poznajemo nastalo je 24. juna 1717. u Londonu, bar prema zvaničnim izvorima - ujedinjenjem četiri lože u Veliku ložu Londona i Vestministera, koja je za šest godina postala Velika loža Engleske. Međutim, ideja masonstva, kako sami tvrde, mnogo je starija i seže još u stari Egipat, oko 3.200 godina prije nove ere. Ključna ličnost masonskih rituala je Hiram Abif. Ako je za utjehu “profanima”, masonski rituali, koji se prenose predanjem, nepoznanica su i za većinu masona. Međusobno se razlikuju posvećivanja (inicijacije) u sva tri stepena slobodnog zidarstva. Ti stepeni su: šegrt, zanatlija i majstor. Svako posvećenje odraz je određene masonske legende.
Istorija slobodnog zidarstva od početka XVIII vijeka pa naovamo nije sporna i prilično dobro je dokumentovana. Ali, pojedini slobodni zidari poput Kristofera Najta i Roberta Lomasa, koautora knjige „Hiramov ključ“, istraživali su razvoj svjetske istorije iz masonskog aspekta i došli do nevjerovatnih zaključaka. Iako njihove tvrdnje treba uzeti sa dozom rezerve, ipak je riječ o izuzetno interesantnom štivu. Naime, autori su otkrili da su stari Egipćani poštovali koncept „Maata“ – pravičnost, koji poštuju i masoni. Problem je u tome što su masoni zvanično osnovani 1717. godine, a za egipatski koncept saznalo se tek 1799. otkrićem kamena iz Roste koji je omogućio čitanje hijeroglifa. Taj kamen dešifrovan je 1828. godine. Egipatski simbol, hijeroglif za jutarnju zvijezdu, identičan je masonskom simbolu trećeg stepena.
Nadalje, faraon Sekenenre Tao ubijen je u hramu 1573. godine prije nove ere na isti način na koji masonska legenda opisuje smrt Hirama Abifa, a dokaz za to njegova je mumija sa jasno vidljivim ozljedama na čelu, i sljepoočnicama. Osim toga, uz faraonovo tijelo pronađeni su i posmrtni ostaci jednog čovjeka koji je umro u agoniji, što odgovara masonskoj priči o Jubelu - jednom od ubica Hirama Abifa, koji je kastriran i živ sahranjen. Ruke spomenute mumije drže mošnice, a usta su razvaljena od bola i u potrazi za vazduhom, pošto je žrtva živa obmotana i sahranjena. Treba napomenuti da izgled tih mumija pronađenih krajem XIX vijeka odgovara ličnostima iz masonskih legendi s početka XVIII vijeka.
Masoni se najčešće povezuju sa drevnim templarskim redom ili, preciznije, sa Redom siromašnih vitezova hramovnika (hram – temple, engl.), koji je 1118. godine osnovao Ig de Pejen. U knjizi „Hiramov ključ“, autori tvrde da su templari pronašli nazorejske svitke i blago Jevreja zakopano prije rušenja hrama, te da je to bio razlog njihovog brzog bogaćenja. Takođe su preuzeli i masonske tajne inspirisane principom „Maat“, koje su se sačuvale kroz jevrejski narod, Mojsija, a kasnije Isusa, Jakova i Kumrane. Istorijski podatak je da je francuski kralj Filip IV gotovo uništio cijeli templarski red početkom XIV vijeka, jer mu je to bilo jeftinije nego da im vraća dugove. Naime, iako pun naziv reda govori sasvim drugačije, templari su bili prvi bankari, a uz bogatstvo koje su, navodno, pronašli u Jerusalimu vrlo brzo su postali finansijski gospodari Evrope. Kao takvi, postali su prijetnja i Vatikanu. Prema autorima „Hiramovog ključa“, jedan dio templara uspio je da pobjegne ispred mača francuskog kralja. Jedni su pobjegli u Škotsku, a drugi u Novi svijet, koji se u kumranskom predanju nazivao po zapadnoj zvijezdi ili na kumranskom jeziku - La Merika. Ovaj dio knjige djelovao bi poprilično neozbiljno, da autori nisu ponudili dokaz koji, ako ništa drugo, a ono budi sumnju u zvaničnu verziju. Naime, Kristofer Kolumbo zvanično je „otkrio“ Ameriku 1492. godine. Međutim, pedeset godina ranije, 1440. godine, u Škotskoj je sagrađena Roslinska kapela, u čijoj unutrašnjosti su isklesane biljke kukuruza i aloja kaktusa, što je isključivo američka vegetacija koja u Evropi nije uspijevala sve do XVI vijeka, dok kasniji moreplovci nisu donijeli sjeme iz Novog svijeta.
Šta god da je istina, ostaje ipak podatak da je prvi američki predsjednik Džordž Vašington bio deklarisani mason, a da je američka moneta, dolar, prepuna masonskih simbola - od svevidećeg oka, piramide, pa do dvije paralelne crte koje presijecaju slovo „S“ a koje predstavljaju stubove Voas i Jahin, koji su osnova masonskog učenja.
Podjele: Moderna masonerija daleko je od jedinstvene organizacije, kako sebe ponekad vole da predstavljaju. Danas postoje dva masonska centra odakle potiču sve ostale lože. Jedan centar je u Engleskoj. To je Ujedinjena velika loža Engleske, koja ispred svog imena nosi prefiks regularna i sebe smatra jedinom istinskom, kako simbolično navode, „majkom“ svih loža. Druga struja dolazi iz Francuske i znatno je liberalnija i otvorenija, a ispred imena ima odrednicu „nacionalna“. Osim njih, razlikuje se još i Veliki Orijent Francuske, koji je u svom djelovanju, tako bar tvrde u Engleskoj, prekršio sva moguća masonska pravila i „Andersonovu konstituciju“. „Andersonova konstitucija“ je, da ne upotrebimo vjersko poređenje, nešto što bismo mogli nazvati pravilnikom u masoneriji, koji između ostalog propisuje da masoni polažu zakletvu na Bibliji, te da žene ne mogu biti članovi. U tom smislu, Orijent umjesto Biblije koristi praznu knjigu i dozvoljava ženama da učestvuju u „masonskom radu“, čime su na sebe navukli bijes takozvanih regularnih loža, koje Orijent danas nazivaju paramasonerijom. Prema nekim informacijama, u Srbiji trenutno postoje tri lože koje rade pod uticajem Velikog Orijenta. Za naše područje bitne su prve dvije struje: regularna i nacionalna, odnosno, engleska i francuska.
Da bi se oformila jedna loža, potrebno je da najmanje sedmorica braće sa jednog područja donesu odluku o njenom formiranju. Kada se na tom području formiraju najmanje tri takve lože, stiču se uslovi da se formira i velika loža, s tim da je potrebno da jedna, već postojeća velika loža, masonskim rječnikom, „unese svjetlo“, odnosno, formalno ozvaniči rad i postojanje nove velike lože. „Unošenje svjetla“ prilično je kompleksna problematika, koja bar na našem području ima više veze sa geopolitičkim uticajima i interesima pojedinih zemalja. Masonerija ima dugu tradiciju kod Srba. U drugoj polovini XVIII vijeka u masonske lože ulaze prvi Srbi: arhiepiskop Stefan Stratimirović, novosadski vladika Josif Jovanović Šakarabenta, književnik Dositej Obradović, vođe Prvog srpskog ustanka Petar Icko i Janko Katić. U istorijskoj literaturi spominje se da su masoni bili i Njegoš, Petar I i Aleksandar Krađorđević, Stevan Mokranjac, Živojin Mišić, Stevan Sremac...
Srbija i Jugoslavija: Srbi su masoneriju dobili preko Grka početkom prošlog vijeka. Tako su po masonskim principu „unošenja svjetla” Grci uz podršku Engleza 1912. godine osnovali prvo masonsko udruženje na našem prostoru - Veliku ložu Srbije, koja se poslije 1919. i ujedinjenja masona Srba, Hrvata i Slovenaca utopila u Veliku ložu Jugoslavije, odnosno, Veliku masonsku ložu Kraljevine Jugoslavije. Pred Drugi svjetski rat, tačnije, 1. avgusta 1940., masonska loža je “samouspavana” zbog približavanja tadašnje vlasti Vatikanu i nacistima, glavnim protivnicima slobodnog zidarstva. Ta loža ponovo je oživjela 1990. godine sa prvim velikim majstorom Zoranom Nenezićem. Međutim, tada počinje i raskol u srpskoj masoneriji. Prema nekim izvorima, srpska masonerija je od svojih početaka bila naslonjena na Francusku, tačnije, na lože sa predznakom “nacionalna”, a tako je trebalo da bude i 1990. godine. Nenezić je, navodno, već bio sve dogovorio sa Francuzima koji su trebali “unijeti svjetlost”, ali, iz neobjašnjivog razloga predomislio se u posljednjem času i svjetlost u Veliku ložu “Jugoslavija”, 23. juna 1990. unijela je Velika loža Njemačke, koja je pod direktnim patronatom engleske lože, odnosno, loža sa prefiksom “regularna”.
Razlog za taj iznenadni obrt, pojedini masoni, prije svih, pripadnici nacionalne lože, objašnjavaju ofanzivom engleske masonerije na istok Evrope, koji je tradicionalno bio naklonjen Francuzima. Zato danas u svakoj zemlji bivšeg istočnog bloka djeluju najmanje dvije lože: jedna pod uticajem Engleske i jedna pod uticajem Francuske.
Neka “braća” u “oživljenoj” Velikoj loži “Jugoslavija” očigledno nisu bila zadovoljna novonastalom situacijom, tako da su tri godine kasnije, predvođeni Dragoradom Tanasićem, Novakom Jaukovićem i Srđanom Stankovićem, u Riminiju formirali novu ložu, Regularnu veliku ložu Jugoslavije, koju je priznala Ujedinjena velika loža Njemačke, a kasnije je dobila podršku masona Njemačke i Engleske. Tu ložu danas vodi veliki majstor Petar Kostić. Na kraju, u junu 1997. godine, Srbi se ponovo okreću Francuzima, kada se formira Velika nacionalna loža Jugoslavije, u čiji rad “svjetlo unosi” Velika nacionalna loža Francuske. Ta loža, kao i ostale lože, prateći političke trendove, s vremenom je mijenjala imena, prvo u Veliku nacionalnu ložu Srbije i Crne Gore, da bi se danas zvala Velika nacionalna loža Srbije.
Otcjepljenjem Crne Gore od Srbije, osnovana je i posebna velika loža te novonastale države. Njen veliki majstor postao je Novak Jauković, dojučerašnji član i starješina Regularne velike lože Jugoslavije, a sama loža formirana je od tri postojeće: “Montenegro”, „Zora” i “Luča mikrokozma”.
Spisak srpskih masona kroz istoriju prilično je impozantan. On zapravo predstavlja hronološko nabrajanje mnogih moćnih stvaralaca srpske države i njene kulturne, naučne i duhovne elite: od Vuka Karadžića i Dositeja Obradovića, do Njegoša, Karađorđa, Jovana Dučića, Nikole Tesle, Ive Andrića, Miše Anastasijevića, Nušića, Mokranjca, Pupina, Živojina Mišića, kralja Petra I i njegovog sina Aleksandra.
Jedno od najpopularnijih pitanja, kada je riječ o ovdašnjim masonima, jeste da li je Josip Broz Titio bio “brat”. Ovdašnji masoni nisu sigurni u njegovu pripadnost, jer se čovjek sa istim imenom i prezimenom pominje u dvije lože, od kojih je jedna predratna Simbolička velika loža “Libertas”, u Zagrebu koju je jedino priznavala Velika loža Hamburga, a njen prvi veliki majstor bio je kasniji oficir ustaške vojske Slavko Kvaternik.
Na svjetskom nivou masoni su dominirali istorijom u svim oblastima - od Džordža Vašingtona, Voltera, preko Bendžamina Frenklina, Mocarta, Getea, Puškina, Garibaldija, Simona Bolivara, Bakunjina, Kerenskog, do Karla Gustava Junga, Hermana Hesea i skoro svih američkih predsjednika. Masoni su bili čak i astronauti koji su se prvi spustili na Mjesec, ako su se uopšte spustili.
BiH: Ni Bosna i Hercegovina nije izuzetak kada je riječ o slobodnom zidarstvu. Prvi masoni u BiH pojavili su se još u vremenu Austrougarske monarhije (1870-1919) i djelovali su kao masonski krugovi šireg austrougarskog masonskog lanca. U periodu nakon stvaranja Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca, masonske lože u BiH djelovale su u okviru matične velike lože novonastale države. Ni u BiH, bar zvanično, nakon Drugog svjetskog rata nije bilo aktivnih loža, sve do 1999. godine kada su Velika loža Austrije i Velika loža Slovenije pomogle uspostavljanje prve masonske lože u BiH pod nazivom “Lux Bosniae”, koja nije bila samostalna, već je imala status “deputatske lože”. Pet godina kasnije, opet Austrijanci i Slovenci pomažu osnivanje druge lože sa istim deputatskim statusom, koja se naziva “Ivo Andrić”. Iste godine, Velika loža Austrije pomaže i osnivanje treće “deputatske” lože u BiH pod imenom “Veritas”. Na zahtjev te tri lože, 16. aprila prošle godine uspostavljena je Velika loža Bosne i Hercegovine, čime je BiH nakon 60 godina pauze ponovo ucrtana na masonsku mapu. S obzirom na činjenicu da je u Veliku ložu BiH “svjetlo unijela” Austrija, koja je pod direktnim patronatom Engleske, može se reći da Velika loža BiH ispred svog imena ima prefiks “regularna”. Bh. masoni bili su vrijedni, pa su napravili i Internet stranicu sa osnovnim informacijama: “U dugom periodu, slobodno zidarstvo bilo je previše zatvoreno za javnost. Takođe, postojala je politika da se ne vode rasprave preko medija, niti pak da se koriguju greške koje se u tim medijima pojavljuju. Kao rezultat toga, mnogi ljudi stekli su pogrešnu percepciju o tome šta je to slobodno zidarstvo i čime se zapravo slobodni zidari bave.
Slobodni zidari Zapada, posebno u Engleskoj, postali su ponovo otvoreni sa namjerom da uklone mitove koji su se godinama taložili. U ovo naše sadašnje vrijeme, slobodni zidari ohrabruju se da govore o slobodnom zidarstvu u krugu svoje porodice, sa prijateljima i kolegama.
Želeći da damo mali doprinos tim naporima da bi se bolje shvatilo slobodno zidarstvo općenito – slobodni zidari Bosne i Hercegovine odlučili su da naprave ovaj svoj sajt na Internetu.”
Pored deklarativne spremnosti na otvorenost, Velika loža BiH ostala je prilično zatvorena za javnost. Naime, “Novi Reporter” je prije više od mjesec dana stupio u kontakt sa nadležnim “bratom” iz Velike lože BiH. Tom prilikom dogovoren je intervju sa velikim majstorom, s tim da se ne bi otkrivao ni njegov identitet, ni identitet ostale “braće”. Međutim, nakon što smo poslali pitanja, “braća” su naprasno, bez ikakvog objašnjenja, prekinula svaku komunikaciju sa novinarima “NR”.
Ovdje se vraćamo na početak naše priče i pitanje - šta je to masonerija? Kakva je to tajna i moćna organizacija, ako mason može postati, manje-više, svako ko god za to pokaže interes, ako masonerija ima preko šest miliona članova, ako dozvoljava tolike raskole i nesuglasice u sopstvenim redovima? Možda je najbliže istini objašnjenje da slobodno zidarstvo nije ništa drugo nego interesna grupa, kako go to neko shvatao.
