Molitva za naše neprijatelje Piše: Miloš Lazić Da sam juče umro, ne bih znao da je crkva Ružica, ona ispod Zindan kapije Beogradske tvrđave, zapravo crkva Roždestva presvete Bogorodice i da je, po svemu sudeći, njen ktitor bio despot Stefan Lazarević?! Ona je, dakle, najstarija beogradska bogomolja. Arheolozi i istoričari se još natežu oko toga gde se prvobitni hram nalazio: da li na istom tom mestu ili gde drugde. Ne znaju ni da li je tada, između 1402. i 1427. godine, podignut nov ili samo obnovljen postojeći.
U svakom slučaju, kada su Turci osvojili Beograd, crkva je sigurno bila razrušena ili pretvorena u barutanu, i u takvom stanju je dočekala 1867. godinu, kad je knez Mihailo od Ašir-paše primio ključeve grada. Veoma brzo, zapravo decembra iste godine, hram je obnovljen, a osvetio ga je mitropolit Mihajlo Jovanović. Tokom Prvog svetskog rata crkva je teško oštećena, a naročito u jesen 1915, u vreme kada su Austrijanci napadali sa Dunava i Save. Oko nje je, braneći Beograd, izginuo veliki broj srpskih vojnika, a među njima i četrdeset dobrovoljaca iz Srema, čija su imena dugo bila izgubljena u lavirintima sećanja. Tek blagodareći protojereju dr Radomiru Popoviću, starešini crkve Ružice, sasvim slučajno, došlo se do spiska izginulih junaka. Naime, po običaju koji se prenosio sa sveštenika na sveštenika, prilikom svake liturgije spominju se i imena izginulih junaka, ali istoričari su to prevideli ili nisu znali. Mošti tih sremskih dobrovoljaca su dugo bile smeštene u kosturnici ispod Jakšićeve kule i onoj koja se nalazila na mestu gde je danas ulaz u kafanu “Kalemegdanska terasa”. Prenete su 1937. u spomen-kosturnicu na Novom groblju uz velike počasti, a njihova imena su, sa zakašnjenjem, ipak, naknadno uklesana. Crkva je oslobođenje dočekala u ruševinama: toliko o hrišćanskom ekumenizmu okupacione vojske i njenih oficira, koji verovatno nisu mogli ni da pretpostave da u Trebniku, priručniku namenjenom sveštenstvu Srpske pravoslavne crkve, postoji čak i – molitva za naše neprijatelje. Pred bočnim, glavnim ulazom u hram, stoji bronzana straža: desno je kosovski junak, a levo srpski pešadinac sa šajkačom. Iznad viteza je bela mermerna tabla na kojoj piše: “Za vreme svetskog rata 1914. do 1918. od strane Austrijske i Nemačke vojske, opljačkan je i porušen ovaj sveti hram božji. Pod vladavinom NJ. V. Kralja Srba, Hrvata i Slovenaca Aleksandra Prvog i upravom Prvog srpskog patrijarha Dimitrija, ministra vojske i mornarice, počasnog ađutanta NJ. V. Kralja, armijskih đenerala Stevana S. Hadžića i Petra Pašića, načelnika inženjersko tehničkog odseka pukovnika Ljubivoja Nedeljkovića, obnovljen je ovaj hram božji…” Piše još da je arhitekta bio čuveni Krasnov, inženjerske poslove je vodio Višogradov, a preduzimač radova bio Petar S. Marković. Ikonostas je delo sveštenomučenika Rafaila Momčilovića, a životopis je 1938. oslikao Andrej Bicenko. Dakle, stara crkva Ružica, ovakva kakvu je danas znamo, zadužbina je kralja Aleksandra Karađorđevića: sa zadovoljstvom i iskrenim odobravanjem je prihvaćena i njegova ideja da to ubuduće bude vojnički hram. Koliko je poznato, kralj Aleksandar nije blagoizvoleo nagovarati svoje visoke oficire da postanu “dobrovoljni priložnici”, već je sam duboko zagnjurio ruku u svoju kraljevsku apanažu i isplatio sve, do poslednjeg dinara. Inače, tada ponovo obnovljena crkva osvećena je 11. oktobra 1925. Za vreme okupacije Beograda, tokom Drugog svetskog rata, crkva Ružica nije radila, mada su nemački oficiri (koji su zaposeli celu Beogradsku tvrđavu i pretvorili je u kasarnu), uredno pozivali sveštenstvo i narod da je ožive. Od oslobođenja, u crkvi Ružici služe i propovedaju mahom profesori Bogoslovskog fakulteta i beogradske Bogoslovije. Malo niže od crkve je kapela svete Petke, prepodobne majke Paraskeve, ispod koje je vrelo bistre pitke vode za koju mnogi veruju da je čudotvorna. Pa iako neki misle da je kapela starija od Ružice, to nije tačno: izgrađena je tek 1937. godine kraj manje niše u kojoj je bilo vrelo a koja se, ko zna zašto, nazivala – Zemunska kapela. I kao što je Ružica vojnički, muški hram, tako je i kapela svete Petke ženska bogomolja. Postoje izvesni podaci koji govore da su u Beogradskoj tvrđavi svojevremeno bile čak četiri crkve i da su sve imale – ženska imena. Mogući ostaci jedne od njih mogu se nazreti ispod severnog podgrađa, na padini koja se survava ka Donjem gradu i Kuli Nebojši http://www.ciode.ca/komentar/7-crkva%20ruzica.html Srpska Informativna Mreza sim@antic.org http://www.antic.org/
