Vecernje novosti Crne slutnje kralja ujedinitelja
Z. NIKOLIĆ, 20. decembar 2006 KRALJU Aleksandru Prvom Karađorđeviću, jednoj od najupečatljivijih ličnosti naše istorije prošlog veka, "perjanici" dinastije Karađorđević i rodonačelniku Jugoslavije posvećena je u sredu otvorena izložba u Arhivu Srbije i Crne Gore. Autor postavke Mitar Todorović, godinama je skupljao građu da bi izložio 357 autentičnih dokumenata i fotografija. Kako nam je Todorović rekao, "Jugoslavija je nastala voljom velikih evropskih sila, a na isti način je i nestala". - Samo u Jugoslaviji su svi Srbi, Hrvati ili muslimani mogli da žive svi u jednoj državi - kaže Todorović. - Sada su svi razbijeni u različite, minijaturne tvorevine, i ni jedna od tih nacija nije kompletna u jednoj državi. Danas su mnogi skloni da prebace kralju Aleksandru na velikoj ambicioznosti zbog stvaranja Jugoslavije, imajući u vidu njen tragični razlaz. Pa, ipak, kralj je imao ogroman uticaj na stvaranje moderne evropske istorije, tim pre što je živeo u okolnostima prepunim pritisaka. Stradao je poput mnogih srpskih vladara nasilno, u atentatu. Na otvaranju izložbe kojoj su prisustvovali princeza Jelisaveta Karađorđević i predsednik Krunskog saveta Dragomir Acović, ministar kulture Dragan Kojadinović je posebno napomenuo da je "danas Srbija ostala sama, ali je to prilika da sada više bude svoja". Među dokumentima izdvajaju se oni o ujedinjenju Srba, Hrvata i Slovenaca, ali i ostavka Nikole Pašića 16. decembra 1918. godine, s kojim kralj nije bio u "velikoj ljubavi". Fotografije vode i u priču o velikom naporu koji je monarh uložio u odnose sa Pravoslavnom i Katoličkom crkvom, kao i sa Islamskom verskom zajednicom. Možda je najpotresniji testament koji je kralj napisao 1933. godine, pošto je bio osujećen atentat na njega planiran prilikom posete Zagrebu. Tada je za svog naslednika odredio princa Pavla, ukoliko njegov "prestolonaslednik" ne može vršiti kraljevsku vlast". Crne slutnje monarha ostvarile su se samo jednu godinu dana kasnije u Marselju, gde je ubijen. Izložba ima poseban deo posvećen tom tragičnom događaju, a nadasve je potresna fotografija na kojoj se vide kralj Aleksandar i njegov domaćin Luj Bartu, samo nekoliko trenutaka pre nego što je poslednji jugoslovenski kralj otišao u istoriju. Da li je ideja jugoslovenstva ostala istorijska utopija čiji rodonačelnik je bio kralj Aleksandar, ostaje istoriji da je objasni, ali je najslikovitija anegdota vezana za međuratnog predstavnika Velike Britanije u Beogradu Ronalda Kembela: priča govori kako je ovaj bio veliki poklonik jugoslovenske ideje, ali da je bio i svestan svih onih koji joj nisu bili skloni. Zato je jednom prilikom kazao kako zna za samo "dva lojalna Jugoslovena". - Jedan je kralj Aleksandar, a drugi sam ja - rekao je Kembel. RANE U IZVEŠTAJU pukovnika Jovana Pavlovića o atentatu u Marselju vidi se tačno kako je monarh stradao. On kaže da je "prva rana bila kod desne miške u visini desne sise i da je bila smrtonosna". Druga rana bila je u visini levog bubrega, treće zrno je udarilo u levu mišicu i završilo u kosti, a četvrto je okrznulo palac desne ruke".
