Imie Andrzej wywodzi sie z jezyka greckiego "andreios" dzielny, meski.
Najwieksza popularnosc uzyskal Swiety Andrzej - pierwszy z 12 Apostolow Jezusa,
zm. ok. 70 roku naszej ery w Patras, w Grecji, byl bratem Sw.Piotra - rowniez rybakiem;
uczniem Jana Chrzciciela i Chrystusa. Pochodzil z Betsaidy, wsi na polnocnym
wybrzezu morza Galilejskiego. Mieszkal w Kafarnaum, gdzie byl rybakiem. Ewangelie
przekazaly o nim kilka wzmianek - wymieniony jest w relacji o cudzie rozmnozenia
chleba (J 6, 8). Po uroczystym wjezdzie Jezusa do Jerozolimy przeprowadza go do
Grekow (J 12, 22).
Wg tradycji koscielnych oglosil ewangelie w Scytii i Epirze, a Koscioly wschodnie
widza w nim swego zalozyciela i uznaja za patrona Rosji. Kult Andrzeja
rozpowszechniony jest w zakonie benedyktynow, paulinow i karmelitow.
W sztuce przedstawia sie go jako starszego mezczyzne z dluga, biala broda i wlosami.
W prawej rece trzyma Ewangelie, opierajac sie jednoczesnie o krzyz. Krzyz szczegolny,
bo jak mowia przekazy i legendy, na nim wlasnie (okolo 60 roku n.e. w Patrai) Andrzej
meczensko stracil swe zycie. Krzyz na ktorym zginal nazwany tez zostal jego imieniem.
Podobienstwo smierci Apostola do smierci Chrystusa oraz szczegolne nabozenstwo
do krzyza jako narzedzia odkupienia znalazly wyraz w tekstach liturgii, kazaniach, a
takze w teologii sredniowiecznej.
W 357 roku relikwie swietego Andrzeja zlozono w kosciele w Konstantynopolu, w
1208 przewieziono je do katedry w Amafii kolo. Salerno, a glowe umieszczono w
Rzymie. Na prosbe Konstantinosa - metropoploity z Patras, Pawel VI przekazal je 26
wrzesnia, 1964 roku katedrze Sw.Andrzeja w Patras. Podczas tych uroczystosci
zostaly odczytane brewe, w ktorym Papiez podkreslil symboliczne znaczenie powrotu
religii, widzac w tym zapowiedz powrotu do jednosci Kosciola Katolickiego i
Prawoslawnego.
Tradycja slowianska (przekazana w tzw. Latopisie Nestora) glosi, ze Andrzej odbyl
trzecia podroz misyjna trasa, ktora wiodla z Sinop nad morzem Czarnym az do
Nowogrodu Wielkiego, przez Korsun i Kijow. Popularnosc tej legendy sprawila ze na
Rusi, za Wlodzimierza Monomacha (1053 - 1125) imie Andrzej nadawano czlonkom
dynastii (Andrzej Dobry, Andrzej Bogdubski). Budowano tez cerkwie pod wezwaniem
Andrzeja w Kijowie i w Perejeslawiu. O wczesnym kulcie Andrzeja w Polsce swiadczy
kosciol pod jego wezwaniem budowany w XI wieku. W XII wieku, jego patronatem
objeto misje cystersow skierowana na Rus. Jemu tez poswiecono w Brzeznicy
(pozniejszy Jedrzejow) pierwszy z czterech klasztorow wybudowanych przy szlakach
wiodacych na ziemie ruskie.
W Polsce jednym z patronow imienia jest Sw. Andrzej Boboli. Sw.Andrzej Bobola
urodzil sie 30 listopada 1591 roku w Stachocinie kolo Sanoka, zm. 1657 w Janowie
Podlaskim. Szlachcic, filozof i uczony. Za zycia nazwany apostolem Pinszczyzny
(ukazywany z szablami wbitymi w kark na tle scen meczenstwa), zjednal dla
katolicyzmu wielu prawoslawian. Kult Andrzeja Bobili zaczal sie szerzyc w Polsce,
Austrii i Niemczech na poczatku XVIII w. Poniosl on smierc meczenska, a Jego
relikwie ocalaly cudem z wielu pozarow i zlozone sa dzis (od 1945 roku) w kaplicy na
Rakowieckiej.
Znani sa jeszcze inni swieci: Sw.Andrzej Avellino, ur. 1521, Wloch; kaznodzieja,
pisarz
astectyczny, czczony jako oredownik dobrej smierci.
Sw.Andrzej Corsini - ur. 1302 we Florencji, zm 1374; Karmelita. Zwalczal naduzycia
kleru, lamanie celibatu; troszczyl sie o ubogich. Od polowy XVII w. do poczatkow XIX
w. czczony jako patron Poznania, poniewaz kilkakrotnie mial w cudowny sposob
uchronic to miasto od zarazy.
Sw.Andrzej z Krety ur. w 660 w Damaszku; poeta, mowca; opiekun starcow i sierot.
Tworca piesni ku czci sw. Anny i Maryi.
Sw.Andrzej Swierad ur w X wieku w Polsce, Asceta, w wieku 40 lat otrzymal
zezwolenie na spedzenie zycia w pustelni w towarzystwie ucznia, z obowiazkiem
powrotu na sobote i niedziele do klasztoru. Glownym jego zajeciem bylo karczowanie
lasu. Umartwial sie noszac ciasno zapiety lancuch co bylo powodem gangreny, a w
rezultacie smierci. W sztuce przedstawiany jako pustelnik bez atrybutow.
Sw. Andrzej Salos (od greckiego - glupi) ur ok. 880 zm. 28 V 936 lub 956. Praktykowal
specjalna forme poboznosci.
Andrew II, krol Wegir (1205 35).
