Ku: *DJASÉPUDIN*
*Urang palidkeun hayu, kapeurih ka laut asih
Meungpeung cangra nu hibar bulan purnama
Poé ieu ngagulidag caah cihampura
Sanggeus girimis bulan kamari nyerep ‘na aci bumi
Ku éndah rasa sumirat rahmat Mantenna*
Saban taun urang Islam mayeng ngareuah-reuah dua kali poéan lebaran: nyaéta
Lebaran Idul Fitri jeung Lebaran Idul Adha. Lebaran Haji atawa Id Al-Qurban
atawa Id Al-Adha atawa Id Al-Kabir hartina hari raya besar (lebaran gedé).
Ari lebaran Idul Fitri atawa Id Al-Fitr atawa Id Al-Saghir hartina hari raya
kecil (lebaran leutik). Tapi, di Indonésia mah kalahka lebaran leutik nu
pangraména direuah-reuah téh.
Sebutan séjén Lebaran Idul Adha nyaéta lebaran Rayagung. Ari Lebaran Idul
Fitri mah nelah boboran siyam atawa lebaran puasa. Bobor hartina buka, teu
puasa.
Patali jeung kabudayaan Sunda, nyuméndér kana asbabun nujulna, istilah
‘lebaran’ paling hanteu nyuméndér kana dua kecap: ‘lebar’ jeung ‘lubar’.
Tina éta kecap urang bisa ngajujut robahna Id Al-Fitr jadi poéan ‘lebaran’.
Dina ahir Ramadhan méméh solat Id, urang Islam kudu geus mayar jakat pitrah
atawa Zakt Al-Fitr. Jakat pitrah gé mangrupa salah sahiji runtuyan tina
Ramadhan jeung Lebaran. jakat pitrah téh sahanteuna pikeun méré rasa
kabagjan keur golongan nu kaasup mustahik, nu masakat téa.
Istilah ‘lebaran’ méh sarimbag jeung ‘lubaran’. ‘Lubaran’ sarua jeung
‘bubar’, ‘leungit’, atawa ‘break’ (béak). Lubar idah, upamana, hartina béak
masa idah. Lubar puasa hartina teu puasa. Anapon ngalubarkeun dosa hartina
ngaleungitkeun (ngahampura) dosa.
Kangaranan manusa tangtu moal bener salawasna. Kakeunaan ku sipat lepat
jeung luput. Dosa di papada jalma mah hésé dileungitkeunana. Padahal Alloh
SWT mah lautan pangampura. Kacida héséna nangénan jalma wakca balaka ngaku
kasalahanana. Mana komo kudu ménta hampura ka sahandapeun. Wuih, jarang
kabina-bina. Nu jadi cukangna mah urusan géngsi asa pangaingna. Ngan manusa
nu jembar manah nu ngaku kana kasalahanana.
*Urang sieuhkeun hayu, kaceuceub ka leuweung deudeuh
Da langit balungbang timur
Kapan béntang baranang luhureun urang
Peuting tadi ngukir tingtrim ‘na angin takbir
Ku timpuh ieu kalbu sumilir bayu Nu Agung*
Ku kituna, ménta hampura dina poéan lebaran Idul Fitri mangrupa wanci nu
kawilang mustari. Momen nu ngeunaheun. Ari sabab, dina éta wanci,
silihhampura téh geus lain baé nedunan paréntah Gusti Nu Maha Suci, tapi ogé
geus jadi tradisi.
Éta tradisi téh tradisi silaturahmi, tradisi nu islami, tradisi nu kudu
terus diréproduksi. Sabab, silihhampura dina poéan lebaran mangrupa salah
sahiji cara nu murah jeung gampang pikeun silihlubarkeun dosa.
Hanjakal, wanci silih lubarkeun dosa téh mindeng dirécokan ku hal nu teu
perlu. Éta momen kalahka dilelebar. Dipiceun teu puguh.
Samalah, sabot ngalakonan bulan Ramadhan téh lain katakwaan nu jadi udagan,
tapi satékah polah bisa ngareuah-reuah poéan lebaranna. Nyaéta pésta pora
hura-hura alias ngamonyah-monyah bangsaning hal nu teu puguh. Nya gubrag wé
istilah ‘lebaran’.
Minangka pangaruhna, urang luareun Islam gé bisa ngamanpaatkeun ceuyahna
poéan Lebaran. Pasar ramé ku nu pelesiran. Toko pakéan gegek ku nu balanja.
Tukang dagang daging ciweuh ku nu barang beuli. Samalah tikét beus jeung
karéta api ti anggalna mula geus béak ku nu marudik. Kapan ayeuna ge di
sajumlahing stasiun karéta, tikét pikeun mudik jeung balik deui téh geus
saréép.
Ku kituna, hajat pangrongkahna warga Indonésia nyaéta hajat Lebaran. Ari
baheula mah nu mudik téh umumna kaum buruh, kuli kasar, tukang sayur, atawa
karyawan pabrik, kiwari mah jalma jugala atawa dununganana gé parebut tempat
jeung bawahanana geusan hiji kecap: mudik!
Mémang, tradisi mudik Lebaran téh bisa nyababkeun manusa kana prosés
‘desakralisasi’ ibadah. Pola ‘konsumérisme’ dihenteu-henteu gé beuki
ngagalaksak. Ku kitu téh nyababkeun ma’na puasa bisa leungiteun hikmah jeung
dangiangna.
Padahal bulan Ramadhan meredih urang sangkan bisa hirup basajan. Teu
dihalalkeun milampah sikep ngalelebar. Mana komo bari diémbohan ku sikep
pamér matéri malar katangar ku batur. Emh, boa nu dibibita ku urang mah
kasigeung mamaras rasana. Muhun, enya gé rupa fisikna bangun nu tiis, boa
haténa mah bati lumengis.
Hal éta téh malar dina nyorang lalakon kahirupan urang bisa mulus rahayu,
berkah salamet, taya pacogrégan, teu pahiri-hiri, teu pakia-kia. Ku
silihhampura dipiharep dina hirup kumbuh sapopoé urang bisa sauyunan
sabilulungan, éstuning tiis ceuli hérang mata caang haté.
*Urang gurit hayu, haleuang dangding hurip
‘na lambaran kadar ku mangsi takdir
Urang taratas jalan anyar ku haté nu nyacas
Ieu wanci pamiangan pikeun pataréma rasa
Mupus tugenah nu sumarambah di unggal bayah*
Sajeroning kitu, embung sarta ngamanpaatkeun momen Lebaran, program-program
média satékah polah midangkeun acara nu bau-bau réligius Islam. Hal éta téh
tujuan utamana mah, asana, taya lian sakadang iklan.
Mareng jeung majuna téknologi, jasa
