Panasaran ku "komentar" sorangan ngeunaan Tari Merak di HBH Kusnet kamari, kuring kurah-koreh dina pabukon. Neangan buku nu diwedalkeun ku MSPI, ngeunaan Cece Somantri jeung Tb.Omay Martakusuma. Karah manggih sawatara majalah Budaya nu diwedalkeun ku "Jawatan Kabudayaan Jawa-Kulon, Kamantren PPK", mangsa Tb.Omay nyangking pupuhu di eta lembaga.Dibulak-balik, aya tulisan di handap ieu. Ngahaja nitah disalin, oge sawatara tulisan lianna, sugan aya mangpaatna. Anapon ieuartikel aslina ditulisdina ejaan Suwandi atawa Ejaan Lama. Iwal ti nami nu nyeratna (Tubagus Roesjan, karyawan Jawatan Kabudayaan Jawa-Kulon, Kamantren PPK) nu tetep dina Ejaan Suwandi, kabeh cacarakan di dinya digantiku EYD. Ari nomer majalahna mah, nomer 3. Ngan,
taya tanggalna. (Pantesna mah taun 1953, luyu jeung tulisan lian nu aya dina eta majalah). Ieu tulisan nyampak di kaca 7 nepi ka kaca 12.Hurup-hurup nu dikandelan, aslina dina eta tulisanditulis ku hurup badag.Ku kuring digantisangkan teu sareukseuk teuing katingalna.Nyanggakeun...MGT=== Sunda Purwa Unggeling Tambo Tulangbawang pustaka sigotaka Lampung asal paririmbuan Mpu Gandra, lontar pusaka kagungan Dipati Bangso Radin, Kepala Silebar taun 1668 Masehi
ujaring tambo tadi, dina pajamanan beungeut banua urang hieum sieum ku paleuweungan kiara katut paku tihang anu laluhur, tanah Sunda taneuh teureuh teh lain lainna deui jeung ules palemahan kiwari. Wates daratan lautan ngabengbeos beda, jauh geseh jeung nu ayeuna. Banua Sunda ngagebleg ngahiji jauh ka tungtung kaler; wetanna tiba kakeureut ku gupitan Lombok kiwari. Nya payus lamun ti Bali ka Banten kocap sakabudayaan buhun
teh; kecap Bali cenah kasarna tina Banten, anu hartina: korban; pantes deui di Banten loba ngaran desa Kebalen teh, sarta dialek Jawana kapi diteuleung. Pangeusi Sunda alam harita, tegesna manusana, corengcang keneh pisan, mutuh manuang-maniung; ngaromongna tacan sampurna sarta sok silih hakan. Palemahan ngajalembrung ku jawawut jeung hanjeli. Di luhur tingkarayap tinggarayot tando, ukuran jangjang upama meber ti tungtung ka tungtung deui kana 8 kaki. Dina kakayon anu caraneom ku areuy gantung, anu munggah rambay lir tumbak binang teu kabilang, ibarat janggot Sang Kala Windu, di dinya jadi paniisan: para ipri, kuntianak, durjana jeung gandarwa; kurcaca-kurcaci; dedemit
eusi lawang taji, onom ngorobokan lakbok; siluman sileman dina kai dina leuwi; jarangkong pating juringkang; ririwana newo-newo. Jinis-jinisna: ngajirim ngariringkiwik, gewewek ngalelewaan, rerengkenekan nyanggerengan; sanajan katon anu ampuhna, respati nu raresep ngaheureuyan, daek irak sinigawe, malah ngaraksuk ngaruksak; turunannana oge lolobana jadah, beungeut nu hejo nu biru, geus puguh anu bareureum, kiwarina kaperlambang dina wayang; kitu deui aya nu wandu nu banci, mala wadu malawading, sabalikna aya nu reuneuh ku birahi pribadi. Leuwi-leuwi dieusi lulun samak, lentah buhun ngagelemeng hideung, anu jinis jeung gedena teu geseh ti samak sajadah; petana caricing ngampar dina dasar cai; upama karasa aya nu cakrub ngaraas meuntas walungan, ngagebay nyampeurkeun mangsana, nyeuseup nyepot getihna.
Di janggala pancatengah anu pangcarangna ngalaman bahya alam atawa igeungna lini, di dinya jadi panahaban panonoban mahluk-mahluk atawa hewan kajinan, bangsaning maung kajajaden, monyet tumang ngabuntut ajag, aul jeung sejen-sejenna. Kaayaan alamna anu asal hieum ku halimun, maju windu narawangan; dina hade poena, awang-awang pareng suwung aling-aling, haneutna srengenge sumarepsep sumarambah satengahing lemah, ngagelar seni alam anu narik asri rasaning ati. Langit nganggit: layung umyang semu ruhay, bulan purnama munggah ngepray, bentang baranang tingkariceup tingkaretip. Tutuwuhan wuwuh cukul, katojo dayaning teja, cahya candra sinambungan sinar surya. Buhbeh dangdaunan anyar aneka warna katut wujud; paria lir meunang ngukir, sasampeuan ngaramo lima, mamangkokan semu mando, kewung cumondang ngadago ciibun ngendong, atawa cihujan nganjang, dumadi cikahuripan; purwa sarwa hejo mupucuk mencenges koneng, atawana bodas cekas, undak hias pulas kayas, kana meuhpeuy beureum eceuy; sapuratina ana pareng pisan ngumpul lir nu midang ngaborelang, siang sari ngaburahay. Kembang anyarna laligar, make nyambuang wawangen, resmi lasmi ngadalingding. Ganda arum lir pangrungrum, ngajerum alumna alam. Keleper kukupuna kumareumbing nyeuseup madu, warna jangjang ayun puntang ninggang kembang adu gandang! Beh puspa mangandeuhna aneh aheng; teu euweuheun teup euteup manyeuseupna,
manuk leutik rumanceunik ngilitik ngebeki seni
Eta samudayana lir sumawur warna sewu paala bakat sarosopan susurupan dina mandi cahya rebut teja. Ku kituna alam atuh lir ngaitkeun wangsit daya seni kana guha-guha Kasundaan
perlambang budaya Sunda ayeuna. Windu patumbu-tumbu, jaman patema-tema, er kasurak ka japaria hebatna wawales Maha Purba Wisesa ka jalma-jalma anu ngesek-ngesekkeun agama