Δεν νομίζω ότι μείναμε στην ίδια τάξη. Όμως επειδή το κάθε γεγονός έχει τουλάχιστον διπλή ανάγνωση εσύ φροντίζεις να προωθεις την δικιά σου Υποκειμενική όπως υποκειμενική είναι και η δικιά μου άλλωστε.
Στάλθηκε από το iPhone μου 3 Ιουν 2016, 10:05, ο/η Kostas .D. Theodoropoulos <ks...@hostvis.net> έγραψε: > Αυτά παθαίνει όποιος εμφορείται από το πνεύμα της μεγάλης ιδέας. Και αντί να > διδαχθούμε από αυτό μας το πάθημα ακολούθησαν και άλλα 3 και μείναμε στην > ίδια τάξη. > --Κώστας-- > > > -----Original Message----- From: Christos Koromilas Κορομηλάς > Sent: Friday, June 03, 2016 6:40 AM > To: Α Ορασις > Subject: [Orasi] Ο "ατυχής" Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 | Θέματα > Ελληνικής Ιστορίας > > > http://www.istorikathemata.com/2016/06/1897.html?m=1 > > Ο "ατυχής" Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 > > > Η μάχη των Φαρσάλων > γράφει ο Κωνσταντίνος Λινάρδος > > Πρόλογος > Η είσοδος του 1897 έβρισκε την Ελλάδα σε εθνικιστικό αναβρασμό. Τα αιτήματα > των Κρητικών για περισσότερα δικαιώματα , αντιμετωπίζονταν με σκληρότητα από > την Οθωμανική κυβέρνηση , που δεν θα διστάσει να υποκινήσει ακόμη και σφαγές > άμαχου πληθυσμού στις μεγάλες πόλεις του νησιού και ιδιαίτερα στα Χανιά. Ο > ερεθισμός στην κοινή γνώμη ήταν μεγάλος και ενισχυόταν ακόμη περισσότερο από > την αντιπολίτευση και την Εθνική εταιρεία που απειλούσαν Κυβέρνηση και > Βασιλιά αν δεν στεκόντουσαν στο ύψος των περιστάσεων… Η πολιτειακή ηγεσία > γνώριζε ότι μια πολεμική σύγκρουση με την Οθωμανική αυτοκρατορία θα ήταν > καταστροφική για τη χώρα , δεν είχε όμως το σθένος να αντισταθεί στη > δημαγωγία και στις κραυγές. Έτσι αφέθηκαν να παρασυρθούν από τις δημοκοπικές > φωνές , ελπίζοντας όπως και στο παρελθόν σε παρέμβαση των μεγάλων δυνάμεων > που σε καμία περίπτωση δεν επιθυμούσαν διατάραξη του status quo. > > > Μάλιστα λίγους μήνες μετά τον πόλεμο ο τότε διάδοχος και αρχιστράτηγος του > ελληνικού στρατού στον πόλεμο, Κωνσταντίνος θα αποκαλύψει σε συνέντευξη ότι > τελικά δεν πίστευε ότι θα γινόταν πόλεμος… > << Δεν έχω ούτε εντροπήν ούτε ενδοιασμόν να σας πω ότι , όταν μετέβην εις την > Θεσσαλίαν , δεν επίστευα ότι θα επολεμούσαμεν πράγματι >>. > (Εκδοτική Αθηνών , Τόμος ΙΔ` 1881-1913, Σελ. 402). > > > Η στρατιωτική σύγκριση των δύο Χωρών > > > Ο τουρκικός στρατός υπερτερούσε λόγω μεγέθους αλλά και γιατί είχε > προμηθευτεί από την Γερμανία αρκετά σύγχρονα για την εποχή όπλα. Έτσι μπορεί > ακόμη να βασιζόταν στον παλαιό τύπο όπλων Μαρτίνι, είχε όμως και σύγχρονα > επαναληπτικά τουφέκια Μάουζερ , καθώς και πυροβόλα Κρουπ . Αντίθετα ο > ελληνικός στρατός βασιζόταν ακόμη στα παλαιά οπισθογεμή όπλα Γκρα. Οι > Γερμανοί είχαν βοηθήσει και στην δημιουργία πυρήνα επιτελών αξιωματικών, στην > οργάνωση καθολικής στρατολογίας , στην προπαρασκευή επιστράτευσης κλπ . Το > σύνολο του τουρκικού στρατεύματος υπολογιζόταν σε 125.000 άνδρες, ενώ ο > αρχικά συγκεντρωθείς στρατός στο θεσσαλικό μέτωπο, ανερχόταν σε 62.000 > άνδρες, διηρημένος σε έξι μεραρχίες πεζικού και μία ιππικού με 190 πυροβόλα. > Αντίστοιχα στο μέτωπο Ηπείρου , βρίσκονταν δύο μεραρχίες συνολικής δύναμης > 29.000 αντρών με 25 πυροβόλα. Τον τουρκικό στρατό πλαισίωναν και μονάδες > ατάκτων (κατά βάση Αλβανοί) , περίπου 11.000 , που χρησίμευαν κυρίως ως > σώματα ανιχνευτών. > > Όμως αντίθετα με την ξηρά υστερούσαν στο ναυτικό , αφού τα πλοία τους παρά > την υπεροχή τους σε εκτόπισμα, είχαν παλιότερη θωράκιση και μικρότερη > ταχύτητα. Η Ελλάδα λόγω της ύπαρξης τριών νεώτερων θωρηκτών , είχε ένα > συγκριτικό πλεονέκτημα στη θάλασσα , που όμως εξαιτίας διαφόρων προβλημάτων > δεν θα αξιοποιηθεί. Από εκεί και πέρα τα προβλήματα στον ελληνικό στρατό ήταν > αρκετά… Τα πυροβόλα Κρουπ κατά βάση 75 και 87 χιλιοστών υστερούσαν του > αντίστοιχου τουρκικού , ενώ υπήρχαν ελλείψεις και στα μεταφορικά μέσα των > πυροβόλων. > > Ελλείψεις ίππων υπήρχαν και στο ιππικό, τα σημαντικότερα όμως προβλήματα > παρουσιάζονταν στο πεζικό κυρίως λόγω της απουσίας σοβαρού επιχειρησιακού > σχεδίου και την έλλειψη επιστημονικής μόρφωσης των αξιωματικών. Τις ημέρες > πριν τον πόλεμο παρουσιάστηκαν νέα προβλήματα που σχετίζονταν με την > επιστράτευση , την επιμελητεία και την συνεννόηση τόσο μεταξύ των αρχηγείων > των μονάδων όσο και στην επικοινωνία τους με το επιτελείο. Τελικά > συγκροτήθηκε μια στρατιά από 45.000 περίπου άντρες, χωρισμένη σε δύο > μεραρχίες με κάθε μεραρχία να περιλαμβάνει δύο ταξιαρχίες. > > > Επίσης τελευταία στιγμή δημιουργήθηκε μια ανεξάρτητη ταξιαρχία που ανέλαβε να > καλύψει το άκρο δεξιό του στρατεύματος στη Θεσσαλία . Την στρατιά ενίσχυαν > 600 περίπου ιππείς και 96 πυροβόλα. Στο μέτωπο Ηπείρου η Ελλάδα θα > παρατάξει μία μεραρχία αποτελούμενη από 12.000 στρατιώτες με 24 πυροβόλα , > στην οποία κατά την διάρκεια του πολέμου θα προστεθούν 3.000 έφεδροι , κυρίως > χωροφύλακες. Βέβαια η χώρα μας θα έπρεπε να αισθάνεται `` ασφαλής `` αφού τα > ανταρτικά σώματα της Εθνικής εταιρείας όχι μόνο θα ξεσήκωναν τον υπόδουλο > ελληνισμό , αλλά είχαν αναλάβει να καλύψουν και το αριστερό του ελληνικού > στρατεύματος… Τα σώματα αυτά είχαν εξοπλιστεί και με τη βοήθεια της > Κυβέρνησης , αφού είχε ενδώσει στις άφρονες φωνές (μεταξύ αυτών και μεγάλη > μερίδα του ημερήσιου τύπου) που νόμιζαν ότι με μερικές ανταρτικές ομάδες θα > μπορούσε η Ελλάδα να ικανοποιήσει τους εθνικούς της πόθους. Πάντως τις ημέρες > πριν τον πόλεμο οι συχνές τους παρελάσεις στην Αθήνα εν μέσω πύρινων λόγων > και άκρατων πανηγυρισμών δημιουργούσαν ένα κλίμα ευφορίας. > > Η έναρξη του πολέμου > > > Ο κωνσταντίνος το 1914 > Το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα αν και υπό επιτήρηση από τις μεγάλες δυνάμεις > παρέμενε στην Κρήτη , ενώ οι ανταρτικές δυνάμεις θα εισβάλλουν σε Οθωμανικό > έδαφος πετυχαίνοντας ήσσονος σημασίας επιτυχίες που όμως αρκούσαν για την > συντήρηση θριαμβικού κλίματος. Ο Σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ θεωρώντας τα > γεγονότα αυτά εισβολή , κάλεσε στις 4 Απριλίου τον Έλληνα πρεσβευτή για να > του ανακοινώσει την διακοπή των διπλωματικών σχέσεων και την κήρυξη πολέμου. > Έχοντας την άδεια του Σουλτάνου , ο Ετέμ Πασάς επικεφαλής του τουρκικού > στρατεύματος , έδωσε εντολή στην 1η Μεραρχία να κινηθεί προς τα στενά του > Ρεβενίου, στις 5η και 6η Μεραρχία να κινηθούν προς την διάβαση του Νεζερού > και το κύριο σώμα στρατού προς την διάβαση της Μελούνας. > > Την ίδια στιγμή στο ελληνικό κοινοβούλιο πραγματοποιείται στις 6 Απριλίου , > έκτακτη συνεδρίαση κατά την διάρκεια της οποίας εν μέσω χειροκροτημάτων και > πανηγυρικού κλίματος ο Πρωθυπουργός Θεόδωρος Δηλιγιάννης ανακοίνωνε ότι η > Ελλάδα θέλει την ειρήνη , αλλά αφού η Τουρκία κηρύσσει τον πόλεμο τον > αποδεχόμεθα. Μάλιστα εν μέσω εκτεταμένων πανηγυρισμών και χειροκροτημάτων > θα μιλήσει και για κατάληψη ορισμένων μεθοριακών φυλακίων. Τις επόμενες > ημέρες όμως θα αρχίσει η δραματική προσγείωση , αφού σύμφωνα με την υπάρχουσα > διάταξη ο στρατός ήταν διάσπαρτος σε όλο το μήκος της μεθορίου , χωρίς > εφεδρείες αλλά και συγκέντρωση στρατιωτών στα ορεινά περάσματα. Έτσι οι > ελληνικές δυνάμεις που είχαν αναλάβει την φύλαξη των κρίσιμων περασμάτων θα > βρεθούν αντιμέτωπες με αρκετά ισχυρότερες δυνάμεις ,γεγονός που θα τις > αναγκάσει παρά την σθεναρή αντίσταση τους σε υποχώρηση. > > > Ο Αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος (διορίστηκε ένα μήνα πριν τον πόλεμο κατ’ > απαίτηση της κυβέρνησης) είχε διατάξει την μεταφορά στρατιωτών στα κρίσιμα > περάσματα , όμως τα πολυποίκιλα προβλήματα που είχε ο στρατός κατέστησαν > ανέφικτη την έγκαιρη εκπλήρωση των εντολών. Η υποχώρηση αυτή όχι μόνο άνοιγε > την δίοδο για την θεσσαλική πεδιάδα , αλλά εξαιτίας και της γραμμικής > διάταξης , υπήρχε κίνδυνος να υπερφαλαγγιστεί σημαντικό μέρος του στρατού που > παρέμενε στα σύνορα… Ο Κωνσταντίνος διέταξε την πάση θυσία διατήρηση των > θέσεων που βρίσκονταν στην έξοδο των περασμάτων, όμως οι διοικητές των > μονάδων θεωρώντας την εντολή ανεφάρμοστη , υποχώρησαν μονομερώς προς Δερελί > και Καζακλάρ. > > > Για το θέμα αυτό στην Εκδοτική Αθηνών (Τόμος ΙΔ’ Σελ. 136) αναφέρεται : > > << Βλέποντας την κρισιμότητα της καταστάσεως ο διάδοχος προσπάθησε να > συγκεντρώσει τμήματα προς την έξοδο της Μελούνας , διατάσσοντας τον μεν > Μαυρομιχάλη (διοικητή της 2ης Μεραρχίας) να σπεύσει στο Μάτι με όσες δυνάμεις > είχε στην Γούνιτσα το δε Σμολένσκη (διοικητή της 3ης Ταξιαρχίας Μαυρομιχάλη) > να κρατήσει άμυνα (στο δυτικό τομέα) . Το βράδυ συναντήθηκε στο Καζακλάρ με > το Μαυρομιχάλη διατάσσοντας τον να αναλάβει την διεύθυνση των επιχειρήσεων > επειδή ο Μακρής (διοικητής της 1ης Μεραρχίας) θεωρούσε ότι το στράτευμα > έπρεπε να υποχωρήσει στη Λάρισα. Ο Μαυρομιχάλης συναντήθηκε με τον Μακρή που > μόλις έλαβε γνώση της νέας διαταγής για επίθεση και αφού συσκέφθηκε με το > Μαυρομιχάλη παρόντος και του Μαστραπά (διοικητή της 2ης Ταξιαρχίας Μακρή) , > παρέδωσε τη διοίκηση στον τελευταίο , αναχωρώντας με το επιτελείο του για τη > Λάρισα. Λίγο αργότερα ανέφερε στον διάδοχο ότι ύστερα από εκείνη την διαταγή > δεν είχε θέση στη διοίκηση της Μεραρχίας , την οποία παρέδωσε στον Μαστραπά. > Αλλά και ο ίδιος ο Μαυρομιχάλης είχε αποθαρρυνθεί. Προφανώς είχε επηρεασθεί > από τον Μακρή και τον Μαστραπά που ήταν εναντίον κάθε επιθέσεως. Πάντως η > πεισματική επιχειρηματολογία του Μακρή για υποχώρηση του στρατού στη Λάρισα , > που τον οδήγησαν ως την εγκατάλειψη της θέσεως του Μεράρχου έπεισε τον > Μαυρομιχάλη. > > Το πρωί της 10ης Απριλίου ο Μαστραπάς υπέβαλε αναφορά , δικαιολογώντας την > μη εκτέλεση της διαταγής του διαδόχου για την εκδίωξη του εχθρού. Η αναφορά > του βρισκόταν σε αντίθεση με τα όσα είχε εκθέσει μία ημέρα πριν. Στην αναφορά > εκείνη έγραφε ότι ο εχθρός υποχωρούσε και δεν είχε ανάγκη ενισχύσεων. Ανέφερε > επίσης για τις επιθετικές κινήσεις που διέταξε και τις οποίες ανέστειλε > κατόπιν διαταγής του Μακρή. Στις 10 Απριλίου αντίθετα βεβαίωνε ότι ο εχθρός > είχε ενισχυθεί τη νύχτα και οχυρωθεί στο Μάτι και στο Καρατσόλι βρίσκονταν > ισχυρές δυνάμεις , οι οποίες όμως στην πραγματικότητα μόνο αργότερα > συγκεντρώθηκαν, αλλά υποχώρησαν και πάλι >>. > > Αντίστοιχη στάση κράτησε και ο διοικητής της ανεξάρτητης Ταξιαρχίας > Κακλαμάνος που διαπιστώνοντας μεγάλες ελλείψεις, θα αρνηθεί να εκτελέσει τις > εντολές για επιθετική κίνηση προς Καρυά, αναφέροντας ότι η μεγαλύτερη ισχύς > δυνάμεων του εχθρού καθιστούσε ανέφικτη κάθε σκέψη επίθεσης. Σε μια ύστατη > προσπάθεια συγκράτησης του εχθρού αποφασίζεται η 3η ταξιαρχία Σμολένσκη να > αποκρούσει τον εχθρό στο πέρασμα του Ρεβενίου που βρισκόταν δυτικά και δεν > αντιμετώπιζε μεγάλη πίεση και ο υπόλοιπος στρατός να διευθυνθεί προς Καζακλάρ > – Δελέρια … > > (Νικολάου Σπυρόπουλου `` Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 `` Σελ. 14-15). > Όμως η μεταφορά των δυνάμεων δεν έγινε έγκαιρα με αποτέλεσμα οι εκεί > ευρισκόμενες ελληνικές δυνάμεις να αντιμετωπίσουν το πρωί της 11ης Απριλίου > την επίθεση σημαντικά ισχυρότερων εχθρικών δυνάμεων. > > Παράλληλα δεν έγιναν έγκαιρα και αντίστοιχες μεταφορές δυνάμεων από κοντινά > σημεία που όμως δεν αντιμετώπιζαν την ίδια πίεση με αποτέλεσμα το απόγευμα > της ίδιας ημέρας να γίνεται φανερό ότι η κρίσιμη θέση δεν μπορούσε να > κρατηθεί άλλο. Η υποχώρηση άνοιγε τον δρόμο των τουρκικών στρατευμάτων προς > τον θεσσαλικό κάμπο για αυτό και η κριτική προς όλες τις κατευθύνσεις ήταν > σκληρή. > > > > Η εγκατάλειψη της Λάρισας > > > Ο κίνδυνος κύκλωσης θα αναγκάσει τον υποστράτηγο Μακρή να διατάξει το βράδυ > της 11ης Απριλίου γενική υποχώρηση προς Λάρισα. Όμως τα οργανωτικά προβλήματα > και η έλλειψη ηθικού θα έχουν ως συνέπεια σε αρκετές μονάδες η υποχώρηση να > μεταβληθεί σε άτακτη φυγή συμπαρασύροντας και τον ευρισκόμενο σε πανικό > πληθυσμό της Λάρισας και των γειτονικών χωριών. Το ζήτημα της υποχώρησης του > ελληνικού στρατού προκάλεσε έντονες διαφωνίες και εκατέρωθεν κατηγορίες που > θα συνεχιστούν και μετά τον πόλεμο… Όμως η κατάσταση του υποχωρούντος > στρατεύματος θα οδηγήσει σε νέες διαφωνίες και για το αν ο στρατός θα έπρεπε > να υποχωρήσει προς Λάρισα ή Φάρσαλα… Ο διοικητής της 1ης Μεραρχίας Μακρής > θεωρούσε ότι έπρεπε να υπάρξει αντίσταση στη Λάρισα, όμως ο αρχιστράτηγος > Κωνσταντίνος έκρινε ότι το πεδινό του μέρους και η κατάσταση του στρατού > καθιστούσαν αναγκαία την υποχώρηση στα Φάρσαλα. > > Ο Αρχιστράτηγος θα στείλει το πρωί της 12ης Απριλίου τηλεγράφημα στην > Κυβέρνηση πληροφορώντας την για την επικείμενη υποχώρηση αλλά και > προτείνοντας της να ξεκινήσει άμεσα προσπάθειες για σύναψη ανακωχής … > > << Διετάχθη η υποχώρησις εφ απάσης της γραμμής . Η κατάστασις του > στρατεύματος υπό πάσαν έποψιν είναι τοιαύτη , ώστε η μεν άμυνα εν Λαρίση > αδύνατος , η δε υποχώρησις προς Φάρσαλον αμφίβολος , στρατιωτών ου μόνο > τραπέντων εις φυγήν αλλά και λιποτακτούντων προς Βόλον και άλλας διευθύνσεις > >>. > > Η απάντηση της Κυβέρνησης άφηνε στον Κωνσταντίνο την ευθύνη της απόφασης. > > << Εάν ο αρχηγός του εν Θεσσαλία στρατού κρίνει ότι η κατάστασις των > στρατευμάτων είναι τοιαύτη, ώστε δεν είναι δυνατόν να μείνη εν Λαρίση , > παρακαλείται να υποχωρήση εις Φάρσαλον >>. > > (Henri Turot `` Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 `` , Σελ 168) . > > > Όμως δεν λείπουν και οι επικρίσεις προς τον Αρχιστράτηγο και το επιτελείο του > για παραλείψεις , έλλειψη ενημέρωσης αλλά και εντολές από αναρμόδια > τμήματα…Χαρακτηριστικό ήταν το έγγραφο που εστάλη από τον υπουργό > στρατιωτικών Ν. Μεταξά (της υπό παραίτηση Κυβέρνησης Δηλιγιάννη) στο οποίο > εκφράζει την απογοήτευση του τόσο για τον τρόπο με τον οποίο έγινε η > υποχώρηση , όσο και γιατί ο ίδιος δεν είχε δώσει τέτοια εντολή… > > Αριθμός εγγράφου 31854 > > << Ημέτεροι εκτοπισθέντες εκ κορυφογραμμής από Τυρνάβου μέχρι Νεζερού και εκ > των χωρίων Λυγαριάς και Καρατσόλ ηττήθηκαν εν τη πεδιάδι από Μάτι μέχρι > Δελέρι Φυγή εν αποσυνθέσει εις Λάρισαν , όπου φυγάδες έφθανον από της 11ης > μέχρι 2ας πρωινής .Εν Λαρίση ο στρατός ηδύνατο να ανασυσταθή και ν’ αμυνθή > επί καιρόν , αλλά δυστυχώς διετάχθη εγκατάλειψις Λαρίσης και η άνευ διακοπής > εξακολούθησις υποχώρησις εις Φάρσαλα παντός του στρατού Θεσσαλίας. Εις > Λάρισαν εγκατελείφθησαν 14 πυροβόλα φρουρίου όπλα και πολεμικόν υλικόν. Ετέμ > δεν εισήλθεν εις Λάρισαν , παρά μετά δύο ημέρας. Ηττήθημεν και εν Βελεστίνω. > Τούρκοι βαδίζουσι Βόλον. Άπασα Θεσσαλία εκτός Φαρσάλων κατέχεται υπό εχθρού . > Εν Ηπείρω ημέτεροι κύριοι Σαλαώρας , Φιλιππιάδος και απάσης της πεδιάδος > Άρτης , κατέλαβον Πέντε Πηγάδια ανακτηθέντα πάλιν υπό Τούρκων >>. > > Αθήνα 17 Απριλίου 1897 , Ν. Μεταξάς > > (Εφημερίδα Εμπρός , φύλλο 13/03/1900 , Σελίδα 1 , κατά την συζήτηση του > ζητήματος της γενικής διοίκησης του στρατού υπό τον διάδοχο Κωνσταντίνο). > > > Πάντως είναι γεγονός ότι οι ελλείψεις και τα προβλήματα μάλλον δεν άφηναν > πολλά περιθώρια. Ωστόσο στρατιωτικοί μελετητές σημειώνουν ότι η υποχώρηση > ήταν μεν η μόνη λύση, μπορούσε όμως να γίνει με περισσότερη τάξη , ώστε και > σημαντικό υλικό να μην χαθεί αλλά και ο άμαχος πληθυσμός να μην αφεθεί στην > τύχη του. Το γεγονός αυτό επισημαίνεται και σε δραματικό άρθρο της εφημερίδας > Εμπρός (φύλλο της 14ης Απριλίου 1897) όπου υπήρχαν καταγγελίες ότι δεν είχε > εκπονηθεί σχέδιο υποχώρησης και ότι αυτή διετάχθη σχεδόν άμεσα με την > εκτέλεση της με αποτέλεσμα να επακολουθήσουν σκηνές πανικού από τον αλλόφρονα > πληθυσμό που έψαχνε την τελευταία στιγμή μέσα διαφυγής… Παράλληλα > επισημαίνεται ότι με τον τρόπο που έγινε η υποχώρηση άφηνε εκτεθειμένα > τμήματα που βρίσκονταν βορειότερα σε Τύρναβο και Ρεβένι. > > Ενώ η εφημερίδα Σκριπ (φύλλο της 24ης Μαρτίου 1898) , δημοσιεύει έκθεση του > στρατιωτικού γαλλικού επιτελείου στην οποία μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι > εξαιτίας της άτακτης υποχώρησης εγκαταλείφθηκαν στη Λάρισα , ολόκληρο το > υλικό ενός χειρουργείου , έξι τηλεβόλα Κρουπ , δύο πεδινά και δύο ορεινά > πυροβόλα , δέκα χιλιάδες όπλα (Γκρα) , δύο χιλιάδες κιβώτια φυσιγγίων και > επίσης πολεμοφόδια πυροβολικού , στολές , σκηνές , τρόφιμα και τα τοιαύτα… > Ήταν πάντως ευτύχημα ο αργός ρυθμός με τον οποίο προχωρούσε το τουρκικό > στράτευμα , γεγονός που θα εκνευρίσει και τους γερμανούς επιτελείς του, που > γνώριζαν ότι αν κινούνταν γρηγορότερα θα μπορούσαν να υπερκεράσουν και κατ’ > επέκταση να εγκλωβίσουν σημαντικό τμήμα του ελληνικού στρατού. Ο αξιωματικός > της 3ης Ταξιαρχίας του Σμολένσκη , Μαστέλλος θα αναφέρει στα απομνημονεύματα > του ότι είχε δοθεί εντολή για κάθε πέντε τουρκικές βολές το ελληνικό > πυροβολικό να απαντάει με μία… > > > > Ενώ με πολύ γλαφυρό τρόπο περιγράφει την υποχώρηση: << Ημείς εβαδίζομεν > ατάκτως , περίλυποι κεκμηκότες , περίφοβοι , βλασφημούντες , ελεεινολογούντες > και αναλογιζόμενοι την θέσιν μας , σκότος ψηλαφητόν , στρατιώται πλείστον > αλλ’ ουδείς είχεν τους ιδικούς του , διότι άλλοι έμεναν καθ’ οδόν και άλλοι > προεχώρουν , εν γένει ήτο πανδαιμόνιον και ουδέν άλλο ηκούγετο εκ των 11.000 > ανδρών ειμή ο κρότος των ποδών. Εν γένει τοιαύτη υποχώρησις εγένετο ώστε εάν > ο εχθρός αντελαμβάνετο το ελάχιστον των συμβαινόντων και απέστελλε 200 ιππείς > , ήθελε μας κατακόψει >>. Έτσι στις 13 Απριλίου εγκαταλείφθηκε η Λάρισα και > το σύνολο του ελληνικού στρατού υποχώρησε στα Φάρσαλα. Παρουσιάζει όμως > ενδιαφέρον και η ενθουσιώδης υποδοχή που επεφύλαξαν στον τουρκικό στρατό οι > Μουσουλμάνοι αλλά και οι Εβραίοι κάτοικοι της πόλης. Σύμφωνα με την εφημερίδα > Εμπρός οι δύο εθνότητες παρέμειναν στη πόλη βοηθώντας ποικιλοτρόπως τους > Τούρκους και αν η στάση των μουσουλμάνων κατανοείται , προκαλεί αίσθηση η > συμπεριφορά της εβραϊκής κοινότητας. Μάλιστα η εφημερίδα Εμπρός (φύλλο της > 17ης Απριλίου 1897) ,αναφέρει ότι Εβραίοι κάτοικοι όχι μόνο φόρεσαν ξανά το > φέσι αλλά έκλεψαν αρκετά εγκαταλελειμμένα μαγαζιά Ελλήνων της Λάρισας… > > Ο Henri Turot θα αναφέρει ένα ακόμα ενδιαφέρον περιστατικό που έλαβε χώρα > κατά την εκκένωση της Λάρισας από τον άμαχο πληθυσμό. Συγκεκριμένα κάνει λόγο > για στρατιώτες που έβγαλαν από βαγόνι τραίνου κόσμο ώστε να επιβιβαστεί ο > αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος και η ακολουθία του… Αλλά καταγγέλλει ότι λίγο > αργότερα θα επαναληφθεί η ίδια συμπεριφορά για να επιβιβαστούν αυτή τη φορά > ορισμένοι αξιωματικοί του στρατού… Τότε Ιταλοί εθελοντές εκνευρισμένοι θα > πυροβολήσουν το βαγόνι στο οποίο είχαν επιβιβαστεί οι αξιωματικοί , με > αποτέλεσμα τον τραυματισμό ορισμένων…(Henri Turot `` Ο ελληνοτουρκικός > πόλεμος του 1897 `` Σελ 169-170) . > > Το Ηπειρωτικό μέτωπο > > > Την ίδια στιγμή στο μέτωπο της Ηπείρου ο ελληνικός στρατός βρισκόταν μεν σε > Οθωμανικό έδαφος , αδυνατούσε όμως να προχωρήσει σε βάθος όχι μόνο γιατί > μειονεκτούσε αριθμητικά αλλά και γιατί δεν έλειπαν τα οργανωτικά προβλήματα. > Χαρακτηριστική εικόνα δίνει η εφημερίδα Εμπρός ( φύλλο 18ης Απριλίου 1897 , > Σελ.3) που καταγγέλλει ότι 3.000 έφεδροι στο Μεσολόγγι είχαν φτάσει στα όρια > στάσης , αφού η πλειοψηφία τους κοιμόταν στους δρόμους , στερούμενη > σκεπασμάτων , οπλισμού και ιματισμού… Πάντως με την έναρξη του πολέμου το > ελληνικό πυροβολικό κατόρθωσε να απωθήσει το αντίστοιχο τουρκικό δίνοντας την > δυνατότητα στις δύο Ελληνικές ταξιαρχίες να προωθηθούν σε Οθωμανικό έδαφος , > η μία με κατεύθυνση τα Γιάννενα και η άλλη προς Φιλιππιάδα την οποία και θα > καταλάβει. Όμως η αποφασιστική μάχη που διεξήχθη στις 11 Απριλίου στα Πέντε > Πηγάδια κατέληξε σε νίκη του τουρκικού στρατεύματος , αναγκάζοντας τον > ελληνικό στρατό σε υποχώρηση μέχρι τους Κουμουτζάδες . > > Παράλληλα δεν επιτεύχθηκε ο βασικός στόχος της ναυτικής μοίρας που ήταν η > κατάληψη του στρατηγικής σημασίας λιμανιού της Πρέβεζας, αν και για το σκοπό > αυτό είχε προστεθεί στη μοίρα του Ιονίου και το θωρηκτό Σπέτσες. Σύμφωνα με > την εκδοτική Αθηνών (Τόμος ΙΔ`, Σελ. 157) βασικές αιτίες για την αποτυχία , > ήταν η έγκαιρη οχύρωση του λιμανιού , η έλλειψη συντονισμένης δράσης ανάμεσα > σε πεζικό και ναυτικό και το γεγονός ότι ο βομβαρδισμός της πόλης έγινε από > μακρινή απόσταση. Πάντως ούτε οι Τούρκοι διοικητές εκμεταλλεύτηκαν τα > ελληνικά προβλήματα , με αποτέλεσμα μια γενικότερη αδράνεια και στασιμότητα > που ανάγκασε τις κυβερνήσεις των δύο χωρών να προχωρήσουν σε διορθωτικά > μέτρα. Έτσι θα αντικατασταθεί ο διοικητής της 1ης ταξιαρχίας Μπότσαρης , με > τον συνταγματάρχη Μπαϊρακτάρη που κατέφτασε επικεφαλής ενός συντάγματος > αστυνομίας , ενώ οι ταξιαρχίες αναδιοργανώνονται και γίνονται τρεις. > > > Η κυβέρνηση επιθυμούσε διακαώς μια επιτυχία , ώστε να βελτιώσει την > διαπραγματευτική της θέση και για το λόγο αυτό δίνει εντολή νέας εφόρμησης. Η > επίθεση πραγματοποιείται , όμως ο ερχομός εχθρικών ενισχύσεων από τα > Γιάννενα, ανέκοψε την πορεία της. Μάλιστα με την σειρά του ο τουρκικός > στρατός αντεπιτίθεται και στις 2 Μαΐου επιτίθεται στο Γρίμποβο , για να > αποκρουστεί με σημαντικές όμως απώλειες. Είναι χαρακτηριστικό ότι σαράντα > αξιωματικοί και χίλιοι στρατιώτες σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν , ενώ μια > χαρακτηριστική περίπτωση που δείχνει ότι δεν έλλειπε το φιλότιμο και ο > ηρωισμός , είναι η περίπτωση του ταγματάρχη Παπαγιαννόπουλου που αν και > τραυματίας από θραύσμα οβίδας που του έσπασε το μηρό , εκείνος επέμενε να > επιστρέψει στην μάχη έστω και δεμένος πάνω σε άλογο , για να δεχτεί όμως μισή > ώρα αργότερα μια σφαίρα κατάστηθα… > > (Henri Turot `` Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 `` Σελ 220) . > > > Οι μεγάλες απώλειες οδηγούν στην απόφαση εγκατάλειψης της αριστερής όχθης του > Άραξου , όμως σε κάθε περίπτωση η ανακωχή της 7ης Μαΐου βρήκε τα ελληνικά > στρατεύματα να βρίσκονται έστω και οριακά σε Οθωμανικό έδαφος. Την ημέρα της > ανακωχής έφτανε στο μέτωπο και ο συνταγματάρχης Νικόλαος Σμόλενιτς (πρώην > υπουργός άμυνας) για να αντικαταστήσει τον διοικητή Θρασύβουλο Μάνο που κατά > την επιστροφή του στην Αθήνα θα γίνει αντικείμενο έντονων αποδοκιμασιών από > πολίτες . Στην Μάντουκα τον γιουχάισαν και τον πετροβόλησαν. Στο Τιτολίκο ένα > οργισμένο πλήθος έσπασε τα τζάμια του βαγονιού του , ενώ ο ίδιος δεν τόλμησε > να αποβιβαστεί στην Πάτρα , αλλά πήγε κατευθείαν στην Κόρινθο με μια μικρή > σκούνα… (Henri Turot `` Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 `` Σελ 213) . > > Η (μη) δράση του Ναυτικού > > > Αδρανοποιημένο όμως ήταν και το Ναυτικό το οποίο θεωρητικά ήταν το ισχυρό > όπλο της Ελλάδας. Ιδιαίτερα η βασική μοίρα του Αιγαίου έμεινε ουσιαστικά > εκτός πολέμου , αφού το μόνο που καταγράφεται για αυτή , είναι ορισμένες > επιδρομές στα παράλια της Πιερίας με στόχο την καταστροφή εχθρικών στρατώνων > και εφοδίων. Φυσικό επακόλουθο της απραξίας ήταν η εκτόξευση > αλληλοκατηγοριών, με ποιο εντυπωσιακή τη δήλωση του υπουργού Ναυτικών > Νικόλαου Λεβίδη , ότι θα κατέβαλλε 10.000 δραχμές σε όποιον τον πληροφορούσε > που βρισκόταν ο στόλος … Η φράση λεγόταν την στιγμή που η Λάρισα αφηνόταν > στους Τούρκους με τον στόλο να παραμένει αδρανής στη Σκιάθο. Τελικά ο > υπουργός θα πληροφορηθεί το σημείο που βρισκόταν ο στόλος του από τον > σημαιοφόρο Κόκκορη που παράλληλα κατήγγειλε τον αρχηγό του στόλου για > προδοσία… > > Το περιστατικό αυτό θα οδηγήσει τελικά στην απομάκρυνση του αρχηγού του > στόλου Σαχτούρη, αλλά και την πειθαρχική τιμωρία του σημαιοφόρου. Όμως τα > προβλήματα δεν έλειψαν και από την μοίρα Ιονίου . Μάλιστα μία επερώτηση > βουλευτή στην βουλή , ζητούσε από την κυβέρνηση να διευκρινίσει αν αλήθευε το > γεγονός ότι ο επικεφαλής της μοίρας του Ιονίου , Κριεζής δεν αρκείτο στις > διαταγές του Υπουργού Ναυτικών αλλά απαιτούσε οδηγίες από τον υπασπιστή του > Βασιλιά προκειμένου να εκτελέσει μια εντολή… Επιπλέον ο βουλευτής παρουσίασε > και τηλεγράφημα στο οποίο ο Βασιλιάς έδινε την εντολή για πυρ εναντίον του > εχθρού… Για την καταγγελία αυτή , η κυβέρνηση Δηλιγιάννη απάντησε ότι δεν το > γνωρίζει και ότι μεταδίδει στην βουλή μόνο επίσημες ειδήσεις και δεν απαντά > σε διαδόσεις… > > (Πολιτική ιστορία 1830-1920 , Σπύρου Μαρκεζίνη Τόμος Β’, Σελ.323). > > > Για να μην επαναληφθούν παρόμοια φαινόμενα ο νέος υπουργός στρατιωτικών της > κυβέρνησης Ράλλη , Ν. Τσαμαδός θα στείλει έγγραφο προς όλα τα αρχηγεία > καθιστώντας τους σαφές ότι θα αναφέρονται στην κυβέρνηση και πουθενά αλλού… > > Αριθμός εγγράφου 32721 > > << Διαβιβάσατε Αρχηγόν Κρήτης κάτωθι τηλεγράφημα. > > Προς τα αρχηγεία Θεσσαλίας , Ηπείρου και Κρήτης > > Απαγορεύομεν υμίν αυστηρώς να ζητάτε οδηγία παρ’ άλλης εκτός του υφ’ ημάς > Υπουργείου Αρχής , αλλ’ ουδέ να κοινοποιείτε εις άλλην αρχή όσα προς ημάς > αναφέρητε >>. > > Εν Αθήναις 18 Απριλίου 1897 , Ν. Τσαμαδός > > (Εφημερίδα Εμπρός , φύλλο 13/03/1900 , Σελίδα 1 , κατά την συζήτηση του > ζητήματος της γενικής διοίκησης του στρατού υπό τον διάδοχο Κωνσταντίνο). > > Πάντως η μοίρα Ιονίου θα καταφέρει να εξουδετερώσει τα εχθρικά φρουριακά > κανόνια που βρίσκονταν μέσα στον Αμβρακικό κόλπο , δεν θα καταφέρει όμως να > εκπληρώσει τον βασικό της στόχο που ήταν η κατάληψη της Πρέβεζας. > > Η υποχώρηση στην Θεσσαλία προκαλεί κυβερνητική μεταβολή > > Στην Αθήνα όταν αντί για προέλαση άκουσαν `` υποχώρηση για στρατηγικούς > λόγους `` και αργότερα εγκατάλειψη της Λάρισας , έπεσαν από τα σύννεφα και > αμέσως άρχισαν οι οργισμένες φωνές και όλοι τα έβαζαν με όλους … Σε αντίθεση > όμως με τις φωνές πολλών η Εθνική εταιρεία επέλεξε την απόλυτη σιωπή > αποφασίζοντας την αυτοδιάλυση της . Η μόνη παρουσία της θα είναι κάποια > δίστηλα στον τύπο (π.χ. εφημερίδα Εμπρός , φύλλο της 30ης Απριλίου 1897 , > Σελ.3) στα οποία ανακοίνωνε την αυτοδιάλυση της με παράλληλη πρόσκληση στην > πολιτεία να αναλάβει τη διαχείριση της. Στο τέλος της χρονιάς θα διαλυθεί και > επίσημα , αφήνοντας στην σκοπευτική εταιρεία , 210.657 δραχμές που είχαν > μαζευτεί από εισφορές και εράνους. > > (Πολιτική ιστορία 1830-1920 , Σπύρου Μαρκεζίνη , Τόμος Β’ , Σελ.341). > > > > Δημήτριος Ράλλης > Η υποχώρηση θα αναγκάσει Βασιλιά και Κυβέρνηση να ξεκινήσουν τις πρώτες > βολιδοσκοπήσεις προς τις μεγάλες δυνάμεις για ανακωχή που όμως θα > προσκρούσουν πρωτίστως στην Γερμανική αδιαλλαξία που για σειρά λόγων > επιθυμούσε την περαιτέρω ταπείνωση της Ελλάδας. Την ίδια στιγμή στην Αθήνα > και σε άλλες πόλεις , διογκώνεται το κύμα οργής που έψαχνε να βρει αιτίες και > εξιλαστήρια θύματα για την υποχώρηση. Ενώ η αντιπολίτευση και κυρίως ο > βουλευτής Αττικής Δημήτριος Ράλλης , (σαν να μην ήταν εκείνος που > πλειοδοτούσε για την ανάληψη πολεμικών ενεργειών) βυσσοδομούσε εναντίον της > κυβέρνησης θεωρώντας την αποκλειστικά υπεύθυνη για τα χάλια της χώρας , > ζητώντας την άμεση παραίτηση της. Σε μια απέλπιδα προσπάθεια μετατόπισης > ευθυνών η κυβέρνηση , αποφασίζει την ανάκληση του συνταγματάρχη Σαπουντζάκη > αρχηγού του επιτελείου του στρατού Θεσσαλίας , διορίζοντας στη θέση του τον > ομοιόβαθμο του Σμολένσκη. Η απόφαση αυτή προκαλεί την αντίδραση του διαδόχου > και αρχηγού του στρατού, που με την σειρά του θα ζητήσει (χωρίς να το πετύχει > ) την αντικατάσταση των Μακρή, Μαστραπά, Αντωνιάδη και Ζαφειρόπουλου. > (Μαυρίκιου Γονζάγα `` Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897, Σελ. 128). > > > Το κλίμα ανάμεσα σε πολιτική και στρατιωτική ηγεσία βάραινε επικίνδυνα , όπως > και το αντιδυναστικό ρεύμα , με τον Βασιλιά Γεώργιο να ανησυχεί τόσο για το > θρόνο όσο και για την ζωή του ίδιου και των μελών της οικογένειας του. Μέλη > της Βασιλικής οικογένειας δεν τολμούσαν να επισκεφθούν ούτε ασθενείς > στρατιώτες σε νοσοκομεία ενώ λόγο του φόβου ζημιών οι φωτογραφίες τους είχαν > αποσυρθεί από παντού… (Αργότερα το 1898 στην περιοχή Αναλάτου θα γίνει από > δύο πολίτες, αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας σε βάρος του βασιλιά και της > κόρης του Μαρίας. Μάλιστα εξαιτίας αυτού του γεγονότος χτίστηκε στη Λεωφόρο > Συγγρού , η γνωστή εκκλησία του Αγ. Σώστη , στην οποία δόθηκε αυτό το όνομα, > επειδή τα μέλη της βασιλικής οικογένειας που δέχτηκαν την επίθεση , σώθηκαν). > Έτσι σε μια προσπάθεια αλλαγής του κλίματος προσπαθεί να πείσει τον > Δηλιγιάννη ότι την δεδομένη στιγμή το καλύτερο για τη χώρα (σημείωση : και το > στέμμα) θα ήταν η παραίτηση της Κυβέρνησης του…Ο Δηλιγιάννης όμως ακριβώς για > να μην γίνει το εξιλαστήριο θύμα αρνιόταν και τελικά ύστερα από συζητήσεις > δύο ημερών θα δεχθεί να αποχωρήσει με τον όρο όμως ότι αυτή η αποχώρηση θα > βαφτιζόταν αντικατάσταση. > > (Πολιτική ιστορία 1830-1920 , Σπύρου Μαρκεζίνη Τόμος Β’ , Σελ.326-327). > > > Στις 19 Απριλίου θα σχηματιστεί η νέα κυβέρνηση με Πρωθυπουργό τον Δημήτριο > Ράλλη , στην οποία χάριν του εθνικού συμφέροντος , θα συμμετάσχει σχεδόν το > σύνολο και της υπόλοιπης αντιπολίτευσης. Για την ίδια αιτία η νέα κυβέρνηση > θα πάρει και ψήφο εμπιστοσύνης (ανοχής) από την βουλή . Ο Ράλλης θα υποσχεθεί > αναδιοργάνωση του στρατού και επίτευξη έντιμου συμβιβασμού. > > Μάλιστα εκμεταλλευόμενος δημοκοπικά τις επιτυχίες της 3ης ταξιαρχίας > Σμολένσκη στο Βελεστίνο (επί μία εβδομάδα θα καταφέρει να συγκρατήσει > υπέρτερες εχθρικές δυνάμεις) , δεν θα διστάσει να υποσχεθεί και αντιστροφή > του κλίματος. > > > > Η ταξιαρχία Σμολένσκη σώζει την τιμή του Ελληνικού στρατού > > > Σμολέσκη > Με την υποχώρηση στα Φάρσαλα , η 3η ταξιαρχία μετέβη στο Βελεστίνο ώστε μαζί > με το δεξιό του ελληνικού στρατού να καλύψει και τον Βόλο συν τοις άλλοις και > γιατί από εκεί γινόταν η τροφοδοσία και οι μετακινήσεις του στρατού. Ο Ετέμ > Πασάς νομίζοντας ότι το Βελεστίνο έχει εγκαταλειφθεί στέλνει μεραρχία ιππικού > για να καταλάβει τον Βόλο. Ήδη όμως στην περιοχή είχαν καταφτάσει μονάδες της > ελληνικής ταξιαρχίας που θα την εξαναγκάσουν σε υποχώρηση. Το απόγευμα της > 17ης Απριλίου , οι εχθρικές δυνάμεις ενισχυμένες με ένα σύνταγμα πεζικού και > μία ορειβατική πυροβολαρχία, θα επιχειρήσουν νέα επίθεση που όμως θα > αποκρουσθεί, όπως και η νέα επίθεση που θα εκδηλωθεί την επόμενη μέρα. Οι > Τούρκοι αναδιοργανώνονται και στις 23 Απριλίου επιχειρούν νέα επίθεση που > όμως και αυτή θα αντιμετωπισθεί επιτυχώς. Την επόμενη όμως ημέρα θα > καταφέρουν να καταλάβουν ορισμένους λόφους στο αριστερό άκρο της ελληνικής > ταξιαρχίας. > > Έτσι και με δεδομένο ότι ο ελληνικός στρατός ήδη υποχωρούσε από τα Φάρσαλα , > αποφασίστηκε η υποχώρηση της ταξιαρχίας προς Αλμυρό. Μια εικόνα του ελληνικού > στρατού που βρισκόταν στο Βελεστίνο δίνουν και τα απομνημονεύματα του > Μαστέλου που υπηρετούσε σε αυτή την ταξιαρχία και όπου αναφέρει ότι μεταξύ > άλλων προβλημάτων το ιππικό ήταν εξαφανισμένο και το πυροβολικό ακίνδυνο , > καταλήγοντας : > > << Και είτα μετέβην εις την διμοιρίαν μου ελεεινός και τρισάθλιος εκ του > κόπου , λάσπης και κρότου των πυροβόλων και όπλων , οι δε στρατιώται > διεμαρτύροντο λέγοντες ότι είναι εκτός μάχης , διότι εκτός των άνω (σημ: > προβλήματα τροφοδοσίας) και τα όπλα των έχουσι γεμίσει από χώμα αλλά που > αντικατάστασις !!! >>. > > Η κατάληψη του Βελεστίνου και των γύρω περιοχών θα συνοδευτεί από εκτεταμένο > πλιάτσικο και πυρπολήσεις , στις οποίες θα πρωτοστατήσουν τα αλβανικά σώματα > των ατάκτων που χρησιμοποιούντο από τον τουρκικό στρατό ως σώματα ανιχνευτών. > (Μαυρίκιου Γονζάγα `` Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 `` Σελ. 150). > Σύμφωνα μάλιστα με καταγγελίες της εφημερίδας Εμπρός (φύλλο της 28ης > Απριλίου 1897 , Σελ.2), τουρκικά σώματα (ή πιθανότατα και εδώ σώματα ατάκτων) > , δεν θα διστάσουν να κάψουν ζωντανούς Έλληνες τραυματίες που πιάστηκαν > αιχμάλωτοι… > > Την ίδια ημέρα μέσα σε βαρύ κλίμα υποχωρούσε από τα Φάρσαλα και η κύρια > δύναμη του ελληνικού στρατού. Οι ελληνικές δυνάμεις στις 23 Απριλίου δέχτηκαν > την επίθεση πέντε τουρκικών μεραρχιών, που τις ανάγκασαν σε υποχώρηση σε όλη > την γραμμή του μετώπου. Στο ελληνικό επιτελείο υπήρχε αρχικά η πρόθεση να > κρατηθεί η θέση και την επόμενη μέρα , όμως προ του κινδύνου υπερφαλαγγισμού > τελικά θα αποφασισθεί η υποχώρηση προς την ποιο οχυρή θέση του Δομοκού. Ο > διάδοχος δικαιολογώντας την υποχώρηση ανέφερε στο υπουργείο : > > << Μετά την χθεσινήν ανακοίνωσιν μου ήλπιζον ότι θα ηδυνάμην να επαναλάβω > σήμερον πρωίαν τον αγώνα. Ατυχώς περί το μεσονύκτιον νέαι δυνάμεις ενίσχυσαν > τον εχθρόν και ήρξατο πλησιάζων τας θέσεις μας εις μικροτάτην απόστασιν και > περιβάλλων την τοποθεσίαν της 1ης Μεραρχίας , συνάμα επαπειλών σπουδαίως και > το αριστερό ημών. Ένεκα της κοπώσεως των στρατευμάτων, της υπεροχής του > εχθρού και της ελλείψεως τροφών και επαρκών πολεμοφοδίων , φοβούμενοι συνάμα > μη συμβή τι, όπερ ήθελε καταστρέψει εντελώς το στράτευμα , διέταξα περί την > 2πμ. την υποχώρησιν , εκτελεσθείσα εν καλή τάξει.. Ενεκατεστάθημεν ενταύθα, η > ενταύθα θέσις δίδει κάποιαν πεποίθησιν εις το στράτευμα. Παρακαλώ εφοδιάσατε > μας με τροφάς , το στράτευμα υποφέρει και η έλλειψις των καθιστά τούτο > εντελώς στάσιμον >>. (Εκδοτική Αθηνών , Τόμος ΙΔ` 1881-1913, Σελ. 148). > > > Φυσικό επακόλουθο της νέας υποχώρησης ήταν η εγκατάλειψη και του Βόλου με > αποτέλεσμα την δημιουργία σκηνών πανικού. Πάντως από τους πρώτους που > φρόντισαν να εγκαταλείψουν τη πόλη ήταν ο δήμαρχος και ο στρατιωτικός > διοικητής με αποτέλεσμα τον συντονισμό των ενεργειών διάσωσης να τον > αναλάβουν μέχρις ενός σημείου, οι ξένοι πρόξενοι … Αρκετός κόσμος φυγαδευόταν > με πλοιάρια , όμως επειδή ορισμένοι βαρκάρηδες ζητούσαν να πληρωθούν , θα > χρησιμοποιηθούν τελικά βάρκες του στρατού… (Henri Turot `` Ο ελληνοτουρκικός > πόλεμος του 1897 `` , Σελ 186) . Ωστόσο η είσοδος του τουρκικού στρατού στον > Βόλο δεν συνοδεύτηκε από καταστροφές, ενώ ο αρχιστράτηγος Ετέμ Πασάς , > προέτρεπε τους εναπομείναντες κατοίκους να ανοίξουν κανονικά τα μαγαζιά τους. > Το γεγονός αυτό οφείλεται εν πολλοίς και στους ξένους πρόξενους που έγκαιρα > τον είχαν ενημερώσει για την αποχώρηση του ελληνικού στρατού. Έτσι ο Ετέμ > απέστειλε δύο μόνο τάγματα ως φρουρά για τον έλεγχο της πόλης. > > (Νικολάου Σπυρόπουλου `` Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 `` Σελ.24). > > Η μάχη του Δομοκού και η νέα υποχώρηση > > Η νέα υποχώρηση δημιούργησε τα πρώτα μεγάλα προβλήματα στην νέα κυβέρνηση , > αφού οι πιθανότητες έντιμου συμβιβασμού απομακρύνονταν αρκετά. Έτσι ήταν > υποχρεωμένη να δεχτεί τις αξιώσεις των ισχυρών που μεταξύ άλλων ζητούσαν την > απομάκρυνση του ελληνικού στρατού από την Κρήτη , την απόρριψη της ένωσης και > την εν λευκώ εξουσιοδότηση τους για τους όρους της ανακωχής. Πως όμως ο > Ράλλης θα έπαιρνε τέτοιες αποφάσεις όταν πριν από λίγες ακόμη μέρες > αποκαλούσε προδότη της πατρίδας αυτόν που θα απέσυρε το στρατό από την Κρήτη; > Ωστόσο η δύσκολη θέση στην οποία βρισκόταν , θα τον αναγκάσει τελικά να > αποδεχτεί τις Γερμανικές αξιώσεις. Το γεγονός αυτό έχει ως συνέπεια την κάμψη > των αντιρρήσεων της Γερμανίας και την αποστολή πρεσβευτικού διαβήματος στην > Τουρκία και τον Σουλτάνο Αβδούλ Χαμίτ. > > > > Όμως ο χαρακτήρας του διαβήματος αυτού (ίσως και εσκεμμένα ) είχε περισσότερο > παρακλητικό χαρακτήρα με αποτέλεσμα την διπλωματική άρνηση της Οθωμανικής > κυβέρνησης που προσπαθούσε να εκμεταλλευτεί την υπάρχουσα κατάσταση… Πάντως > κάνοντας γνωστές τις προθέσεις της επιθυμούσε να διεξαχθούν απευθείας > διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα , να της επιστραφεί η Θεσσαλία , η Ελλάδα να > πληρώσει πολεμική αποζημίωση 10.000.000 τουρκικών λιρών και να υπάρξει > κατάργηση ορισμένων προνομίων του ελληνισμού της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οι > όροι αυτοί θεωρούντο σκληροί από την ελληνική κυβέρνηση που ήλπιζε να > ανακόψει την τουρκική προέλαση, ώστε να διεκδικήσει κάτι καλύτερο. Αποτέλεσμα > αυτού ήταν να υπάρξουν κυβερνητικές παρεμβάσεις και σε αμιγώς στρατιωτικά > ζητήματα , πρακτική που θα αυξήσει τις εντάσεις και τα προβλήματα. Ο Ράλλης > και ο υπουργός στρατιωτικών Τσαμαδός πίεζαν για ανακατάληψη της δυτικής > Θεσσαλίας (Τρίκαλα- Καρδίτσα) με παραβολή σχεδίων και προτάσεων τα οποία > κρίνονταν ως ατελέσφορα από τον Κωνσταντίνο που θεωρούσε ως ύψιστη > προτεραιότητα την απόκρουση των Τούρκων στο Δομοκό. > > Για το λόγο αυτό καλούσε τον Σμολένσκη να αφήσει ένα σύνταγμα από την > ταξιαρχία του στην περιοχή που βρισκόταν (Βόρειος Ευβοϊκός κοντά στα παράλια > ) όπου το ορεινό του εδάφους σε συνδυασμό με την συνδρομή των πυροβόλων του > ναυτικού θα μπορούσε να συγκρατήσει την εκεί εκδηλούμενη τουρκική επίθεση , > ενισχύοντας το δεξιό του στρατεύματος στο Δομοκό όπου σύμφωνα με τις > εκτιμήσεις του θα αντιμετώπιζε ισχυρή επίθεση. Όμως ο Σμολένσκης ανέφερε ότι > θα δεχόταν να ενισχύσει το υπόλοιπο στράτευμα στο Δομοκό μόνο αν γινόταν > αντικατάσταση της ταξιαρχίας του, απειλώντας σε διαφορετική περίπτωση ακόμη > και με παραίτηση…Ο Κωνσταντίνος θα επικοινωνήσει με τον υπουργό εθνικής > άμυνας για να συνετίσει τον συνταγματάρχη , όμως προς έκπληξη του ο υπουργός > που ήδη έχει μιλήσει με τον Σμολένσκη θα αρνηθεί , γεγονός που θα προκαλέσει > την δυσαρέσκεια του … Αποσπάσματα των συνομιλιών που έδειχναν ανάγλυφα το > κλίμα που επικρατούσε στα ανώτερα κλιμάκια της χώρας παρουσιάζει ο ιστορικός > Γεώργιος Ασπρέας (τόμος Β’ σελ.268-269) από φακέλους των αρχείων του κράτους > : > > Απάντηση συνταγματάρχη Σμολένσκη στον Αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο > > << Καθημερινώς προφυλακαί μου συμπλέκονται, συνεπώς εντεύθεν επιτεθήσεται ο > εχθρός , δύναμαι να έλθω και πολεμήσω παρά τω πλευρώ Αρχηγού εάν > αντικατασταθή η όλη Ταξιαρχία μου δι άλλου σώματος . Διατάξατε >>. > > Επικοινωνία συνταγματάρχη Σμολένσκη με Υπουργό Άμυνας Τσαμαδό. > > << Σμολένσκης προς υπουργικό συμβούλιο : << Η Α.Β.Υ. ο διάδοχος με καλεί να > μεταβώ και πολεμήσω παρά τω πλευρώ Αυτού παραλαμβάνων δύναμιν Ταξιαρχίας πλην > ενός Συντάγματος και καταλαμβάνων στενόν Γούρας και Σάββα βρύσι (Δίβρης) και > με υπόλοιπον πλησιάσω δεξιόν. Επειδή αι προφυλακαί μου συμπλέκονται > καθημερινώς και γίνεται συγκέντρωσις Τουρκικού στρατού , η επίθεσις γενήσεται > εντεύθεν. Συνεπώς επειδή διαβλέπω ότι εκ Αρχηγείου ζητείται η αποσύνθεσις της > Ταξιαρχίας , ή να μεταβώ μεθ’ όλης δυνάμεως , άλλως γίνη δεκτή παραίτησις > μου>>. > > Απάντηση Υπουργού Άμυνας Τσαμαδού με την έγκριση του Πρωθυπουργού Ράλλη. > > << Να μείνετε εις θέσιν σας , παρακαλούμεν >>. > > Συνομιλία Αρχιστράτηγου Κωνσταντίνου με Υπουργό Άμυνας Τσαμαδό. > > << Κωνσταντίνος προς Τσαμαδό : Σμολένσκη ετηλεγράφησα , επειδή εχθρός > συγκεντρούται κατά μέτωπον Δομοκού , και επιτεθήσεται εντεύθεν , ν’ αφήση έν > Σύνταγμα εις Κεφάλωσιν και μεθ’ υπολοίπου δυνάμεως πλησιάση δεξιόν, φρονών > ότι ο εχθρός δεν θα επιτεθή δια Κεφαλώσεως , διότι εκτός ανωμάλου θέσεως , > υπάρχει και στόλος εκεί. Πλην αρνείται , ως φαίνεται , και παρακαλώ να τον > διατάξηται να συμμορφωθή με διαταγήν μου >>. > > << Τσαμαδός προς Κωνσταντίνο : Επιτρέψατε Υψηλότατε να έχω εναντίαν γνώμην , > ο εχθρός συγκεντρώνεται εκείθεν και η επίθεσις εκείθεν γενήσεται >>. > > > > << Κωνσταντίνος προς Τσαμαδόν : Πως γενήσεται εκείθεν , αφού συγκέντρωσις > γίνεται εντεύθεν και εντεύθεν έχει τα μέσα να προελάση >>. > > > > << Τσαμαδός προς Κωνσταντίνο : Και πάλιν επιτρέψατε , Υψηλότατε , να έχω > εναντίαν γνώμην >>. > > > > << Κωνσταντίνος προς Τσαμαδόν : Καλώς , πλην ο πόλεμος δεν διευθύνεται από > τας Αθήνας , αλλά από το πεδίον της μάχης >>. > > Η εχθρική επίθεση στον Δομοκό θα πραγματοποιηθεί τελικά σε όλο το μήκος της > ελληνικής γραμμής το πρωί της 5ης Μαΐου, με προφανή στόχο την δημιουργία > ρήγματος που θα εξανάγκαζε τον ελληνικό στρατό σε νέα υποχώρηση. Η ελληνική > πλευρά είχε τοποθετήσει στην αριστερή πλευρά την 5η Ταξιαρχία, στο κέντρο την > 4η ταξιαρχία , στο δεξιό την 2η ενώ είχε κρατήσει σε εφεδρεία την 1η. Γρήγορα > έγινε αντιληπτό ότι το κύριο βάρος των εχθρικών επιθέσεων εκδηλωνόταν προς το > κέντρο και την δεξιά πλευρά του ελληνικού στρατού Ο διοικητής της 4ης > ταξιαρχίας Μαυρομιχάλης , εκτιμώντας ότι δέχεται επίθεση τουλάχιστον 20.000 > στρατιωτών γρήγορα θα ζητήσει ενισχύσεις. Έτσι ένα σύνταγμα της 1ης > ταξιαρχίας αποστέλλεται σε αυτόν , γεγονός που βοηθά την απόκρουση των > εχθρικών επιθέσεων. Την ίδια στιγμή τα δύο άκρα του ελληνικού στρατού έστω > και με δυσκολίες κρατάνε τις θέσεις τους. Μάλιστα το ελληνικό αριστερό γύρω > στις 3.30 το απόγευμα εκμεταλλευόμενο κενά του αντίπαλου στρατού θα τον > αναγκάσει σε υποχώρηση τριών χιλιομέτρων. > > > Τις θέσεις του με μεγάλο όμως τίμημα θα καταφέρει να κρατήσει μέχρι το > απόγευμα και το ελληνικό κέντρο. Μάλιστα θα τραυματιστεί και ο διοικητής > Μαυρομιχάλης που θα αντικατασταθεί, ενώ αρκετά πυροβόλα είχαν αχρηστευθεί. Τα > πρώτα όμως ρήγματα στην ελληνική άμυνα δημιουργήθηκαν τελικά γύρω στις > τέσσερις το απόγευμα στην δεξιά πλευρά που δεχόταν νέα ισχυρή εχθρική > επίθεση. Το ελληνικό αρχηγείο όταν πληροφορήθηκε τον κίνδυνο διάσπασης της > άμυνας , έδωσε εντολή να ενισχυθεί το ελληνικό δεξιό , με ένα τάγμα της 1ης > ταξιαρχίας, όταν όμως αυτό έφτανε γύρω στις έξι το απόγευμα τα πάντα είχαν > τελειώσει...Γύρω στις 6.40μμ ο διοικητής της 2ης ταξιαρχίας Μαστραπάς > τηλεγραφούσε στον Μακρή : << Εξ όλων σημείων υποχώρησις . Έσπευσα εις > Καρατσάλι να κρατήσω. Δεν ηδυνήθην. Υποχωρώ, ας σπεύσουσιν προς ενίσχυσιν μου > >>. > > (Εκδοτική Αθηνών , Τόμος ΙΔ` 1881-1913, Σελ. 150). > > > Η κατάσταση ήταν κρίσιμη αφού μια νέα υποχώρηση του ήδη ευρισκόμενου σε > αναβρασμό στρατού θα δημιουργούσε στρατιωτικό αλλά και πολιτικό αδιέξοδο… > Όμως οι αναφορές του ταξίαρχου Μαστραπά ήταν απελπιστικές, γεγονός που > ανάγκασε το ελληνικό αρχηγείο να πληροφορήσει την κυβέρνηση για την ανάγκη > άμεσης εγκατάλειψης του Δομοκού… Γύρω στις 9 το βράδυ ερχόταν στο αρχηγείο > και η απάντηση του Πρωθυπουργού που με βαριά καρδιά έδινε την άδεια για τη > νέα υποχώρηση. << Θέλετε υποχωρήσει αλλ’ η υποχώρησις δέον να γίνει κατά το > εφικτόν εν τάξει , ώστε να δυνηθήτε να σταματήσετε τον στρατόν επί της Όθρυος > και αμυνθήτε , καταλαμβάνοντας διαβάσεις Δερβέν Φούρκας –Καρυάς – Γιανιτσούς > – και λοιπάς και ει δυνατόν τας υπωρείας Δαουκλή. Εκ Λαμίας θέλουσι πεμφθεί > κατά το εφικτόν σώματα ένοπλα όπως υποστηρίξωσιν υμάς. Ειδοποιήσατε > τηλεγραφικώς ταξίαρχον 3η μεραρχίας περί της υποχωρήσεως . Παραγγείλατε δε > αυτώ τα σημεία , προς υμετέρα υποχώρησις , ίνα πράξη , ως ήθελεν εγκρίνει > ,ποιούμενος χρήσιν και του στόλου προς διευκόλυνσιν της 3ης ταξιαρχίας. > Θέλομεν ειδοποιήσει και εντεύθεν >>. > > (Εκδοτική Αθηνών , Τόμος ΙΔ` 1881-1913, Σελ. 152). > > Υποχώρηση στις Θερμοπύλες και η κατάπαυση του πυρός > > Η αποχώρηση από τον Δομοκό προκάλεσε μεγάλη απογοήτευση , αφού αφενός υπήρχε > η ελπίδα ότι θα μπορούσε εκεί να σταματήσει η υποχώρηση , αφετέρου θα έδινε > την δυνατότητα στην ελληνική κυβέρνηση να προβάλλει μια κάποια έστω αντίσταση > στους όρους των διαπραγματεύσεων αλλά φευ!! Παράλληλα το χαμηλό ηθικό είχε > ως συνέπεια , η νέα υποχώρηση να πραγματοποιηθεί με αρκετή αταξία , που > ενισχυόταν από τις ελλείψεις σε τρόφιμα και σκηνές που ήταν αρκετές και τα > έντονα προβλήματα δυσεντερίας. Επόμενο σημείο αμύνης ήταν το βουνό Όθρυς , με > την 1η μεραρχία Μακρή να αναλαμβάνει την φύλαξη της στενωπού Δερβέν Φούρκας , > γεγονός που θα βοηθούσε το υπόλοιπο στράτευμα να τοποθετηθεί έγκαιρα στην νέα > αμυντική θέση. Οι Τούρκοι όπως και στη Λάρισα δεν θα αντιληφθούν αμέσως την > ελληνική υποχώρηση, όμως σειρά λαθών θα έχουν σαν αποτέλεσμα την εκδίωξη της > 1ης Μεραρχίας από την στενωπό Δερβέν Φούρκας , αναγκάζοντας τον ελληνικό > στρατό να στραφεί προς το στενό των Θερμοπυλών… > > > > Για το θέμα ο Μαυρίκιος Γονζάγα αναφέρει : > > << Ο Μακρής δεν κατέλαβε τας προς μάχην θέσεις αυτού, καίτοι εγνώριζε δια του > ιππικού ότι ο εχθρός εθεάθη. Αντί τούτου , εζήτησε διαταγάς αλλά τας εζήτησε > βραδέως , ώστε τα ελληνικά στρατεύματα καταλαμβάνοντα τας θέσεις των περί τας > 3μμ, έσχον την δυσάρεστον έκπληξιν να ίδωσι τους Τούρκους σχεδόν όπισθεν > αυτών. Ο διοικητής του 3ου συντάγματος του πυροβολικού υπήρξεν ωσαύτως αφορμή > της ελλείψεως της συνδρομής των πεδινών πυροβολαρχιών (το πεδινό πυροβολικό > δεν μετείχε του αγώνα διότι ο διοικητής του είχε συνεχίσει την προς Λαμία > πορεία…). Τέλος ο ρηθείς Στρατηγός Μακρής διέταξε την εγκατάλειψη της θέσεως > , ήτις θα ηδύνατο έτι επί πολύ να κρατηθή και επαναλαμβάνων το λάθος της 11ης > Απριλίου διέταξε νυκτερινήν υποχώρησιν , ήτις εξώθησεν εις το έπακρον την > θλιβεράν κατάστασιν >>. > > (Μαυρίκιου Γονζάγα `` Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897`` Σελ. 177). > > > Εκείνη την στιγμή και ενώ η Ελλάδα βρισκόταν σε αδιέξοδο , η Οθωμανική > Κυβέρνηση θα συναινέσει τελικά στις νέες εντονότερες συστάσεις των ισχυρών > δεχόμενη την κατάπαυση πυρός… > > Η ανακωχή της 7ης Μαΐου έβρισκε την Ελλάδα έρμαιο των διαθέσεων των μεγάλων > δυνάμεων που ήδη πάντως είχαν καταστήσει σαφές στην Οθωμανική κυβέρνηση ότι > δεν μπορούσε να ελπίζει ούτε σε εδαφική επέκταση ούτε και σε κατάργηση > προνομίων των Ελλήνων που κατοικούσαν στα εδάφη της . Από την άλλη > καθιστούσαν σαφές και στην ελληνική κυβέρνηση ότι δεν θα ήταν προς το > συμφέρον της χώρας οποιαδήποτε μεταβολή στο πολίτευμα… Βασικός λόγος των > ευνοϊκών δηλώσεων δεν ήταν βέβαια ο φιλελληνισμός αλλά η επιθυμία των ισχυρών > (που ήδη ξεκινούσαν συνομιλίες για τους όρους ανακωχής) να μην διαταραχθεί το > ισχύον status quo. > > > > > Ο καλύτερος τρόπος για να κλείσουμε είναι να παρουσιαστούν οι απόψεις του > έφεδρου υπολοχαγού Μαστέλου που καλύτερα από εμάς αντιλήφθηκε τα προβλήματα > και τους ενόχους και όπου με απλό και παραστατικό τρόπο τα αναφέρει : > << Εξ όσων δε ιδίοις όμμασιν αντελήφθην, και εξ όσων ήκουσα παρ’ αξιωματικών > εις άλλα μέρη λαβόντων μέρος αποφαίνουμε τα εξής : ότι ο στρατός έδειξεν > μεγίστη αντοχήν και θάρρος , ότι ανώτεροι αξιωματικοί δεν υπάρχουν , πλην > ελαχίστων εξαιρέσεων , ότι η Ελλάς δεν ηττήθη αλλ’ έγινεν θύμα της > …υστεροβουλίας Κυβερνήσεως και αρχηγείου . Ενόμιζον ότι δεν θα γείνη πόλεμος > , και την επιστρατείαν εκάλεσαν ένεκεν του αναβρασμού των Ελλήνων και ιδία > της αισχράς Εθνικής Εταιρείας , αφ’ ου δε η Τουρκία , εκήρυξεν τον πόλεμον , > ήρχισαν οι υποχωρήσεις νομίζοντες και περιμένοντες από στιγμής εις στιγμήν > την επέμβασιν των δυνάμεων , αλλ’ ηπατήθησαν οι αισχροί >>. > > ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΩΛΕΙΩΝ ΠΟΛΕΜΟΥ ΕΛΛΗΝΩΝ-ΤΟΥΡΚΩΝ (ΠΗΓΗ Γ.Ε.Σ.-Δ.Ι.Σ.). > Αναδημοσίευση από Υποστηρικτικό υλικό ιστορίας – Ελληνοτουρκικός πόλεμος > > www2.e-yliko.gr. (1897) Επιμέλεια συλλογής πηγών Ιωάννα Ηλιοπούλου. > > ΣΩΜΑ > > ΕΛΛΑΔΑ > > ΤΟΥΡΚΙΑ > > > Αξιωματικοί > > Οπλίτες > > Αξιωματικοί > > Οπλίτες > > Φονευθέντες > > 32 > > 640 > > 52 > > 1.059 > > Τραυματίες > > 98 > > 2.383 > > 91 > > 3.238 > > Αιχμάλωτοι από άλλες αιτίες > > 1 > > 252 > > 1 > > 15 > > Τραυματίες από άλλες αιτίες > > 5 > > 337 > > - > > - > > Σύνολο > > 136 > > 3.612 > > 144 > > 4.312 > > Γενικό σύνολο > > 3.748 > > 4.456 > > > > Βιβλιογραφία > > 1) Εκδοτική Αθηνών (Τόμος ΙΔ – Περίοδος 1881-1913) > > 2) Πολιτική ιστορία της νεωτέρας Ελλάδας 1830-1920 (Σπ. Μαρκεζίνη εκδόσεις > Πάπυρος. > > 3) Πολιτική ιστορία της νεωτέρας Ελλάδας 1830-1912 (Γεωργίου Κ. Ασπρέα ) > Αθήνα 1922. > > 4) Η Κρητική επανάσταση και ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 , (Henri > Turot , Γάλλου δημοσιογράφου , ανταποκριτή της εφημερίδας << Le tour du Monde > >> για τον πόλεμο του 1897) , Εκδόσεις Αρμός 1991. > > 5) Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 (Σύντομος μελέτη των εν τω θεάτρω της > Θεσσαλίας εξελιχθεισών επιχειρήσεων , Νικολάου Σπυρόπουλου , Αντιστράτηγου , > Αθήνα 1934. > > 6) Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 ,(Μαυρίκιου Γονζάγα, Αντισυνταγματάρχη > των γενικών επιτελείων του ιταλικού στρατού), εκδόσεις Λόγχη 2003, ακριβής > ανατύπωση της πρωτότυπης έκδοσης του 1906. > > 7) Απομνημονεύματα 1897 (Γεώργιου Μαστέλλου , δάσκαλου από το Ξυλόκαστρο > Κορινθίας που υπηρέτησε ως έφεδρος υπολοχαγός στον πόλεμο) εκδόσεις Πελασγός. > 8) Αρχείο εφημερίδων από εθνική βιβλιοθήκη Ελλάδας www.nlg.gr > 9) Υποστηρικτικό υλικό ιστορίας –Γραπτές πηγές ελληνοτουρκικός πόλεμος 1897 > www2.e-yliko.gr > > > > Στάλθηκε από το iPhone μου > Χρηστος Κορομηλας > ________ > > Orasi mailing list > ________ > > Orasi mailing list > για την διαγραφή σας από αυτή την λίστα στείλτε email στην διεύθυνση > orasi-requ...@hostvis.net > και στο θέμα γράψτε unsubscribe > > Για να στείλετε ένα μήνυμα και να το διαβάσουν όλοι οι συνδρομητές της λίστας > στείλτε email στην διεύθυνση > Orasi@hostvis.net > > διαβάστε τι συζητά αυτή η λίστα > http://hostvis.net/mailman/listinfo/orasi_hostvis.net > > Για το αρχείο της λίστας > http://www.mail-archive.com/orasi@hostvis.net/ > παλαιότερο αρχίο (έως 25/06/2011) > http://www.freelists.org/archives/orasi > __________ > NVDA δωρεάν αναγνώστης οθώνης ένα πρόγραμμα ανοιχτού λογισμικού > http://www.nvda-project.org/ > __________ > Για καλή Ελληνική και ξένη μουσική, Θεατρικά έργα από το ελληνικό και > παγκόσμιο ρεπερτόριο επισκεφθείτε το > http://www.isobitis.com > > _____________ > > ________ > > Orasi mailing list > ________ > > Orasi mailing list > για την διαγραφή σας από αυτή την λίστα στείλτε email στην διεύθυνση > orasi-requ...@hostvis.net > και στο θέμα γράψτε unsubscribe > > Για να στείλετε ένα μήνυμα και να το διαβάσουν όλοι οι συνδρομητές της λίστας > στείλτε email στην διεύθυνση > Orasi@hostvis.net > > διαβάστε τι συζητά αυτή η λίστα > http://hostvis.net/mailman/listinfo/orasi_hostvis.net > > Για το αρχείο της λίστας > http://www.mail-archive.com/orasi@hostvis.net/ > παλαιότερο αρχίο (έως 25/06/2011) > http://www.freelists.org/archives/orasi > __________ > NVDA δωρεάν αναγνώστης οθώνης ένα πρόγραμμα ανοιχτού λογισμικού > http://www.nvda-project.org/ > __________ > Για καλή Ελληνική και ξένη μουσική, Θεατρικά έργα από το ελληνικό και > παγκόσμιο ρεπερτόριο επισκεφθείτε το > http://www.isobitis.com > > _____________ ________ Orasi mailing list ________ Orasi mailing list για την διαγραφή σας από αυτή την λίστα στείλτε email στην διεύθυνση orasi-requ...@hostvis.net και στο θέμα γράψτε unsubscribe Για να στείλετε ένα μήνυμα και να το διαβάσουν όλοι οι συνδρομητές της λίστας στείλτε email στην διεύθυνση Orasi@hostvis.net διαβάστε τι συζητά αυτή η λίστα http://hostvis.net/mailman/listinfo/orasi_hostvis.net Για το αρχείο της λίστας http://www.mail-archive.com/orasi@hostvis.net/ παλαιότερο αρχίο (έως 25/06/2011) http://www.freelists.org/archives/orasi __________ NVDA δωρεάν αναγνώστης οθώνης ένα πρόγραμμα ανοιχτού λογισμικού http://www.nvda-project.org/ __________ Για καλή Ελληνική και ξένη μουσική, Θεατρικά έργα από το ελληνικό και παγκόσμιο ρεπερτόριο επισκεφθείτε το http://www.isobitis.com _____________
