Janusz Baczynski wrote: > > http://www.rzeczpospolita.pl/dodatki/plus_minus_040626/plus_minus_a_2.html > > EUROPA XX WIEKU > > Od totalitaryzmu do demokracji >
Pozwalam sobie reszte wyciac. IMHO p.Pomian nie rozumie pojec typu totalitaryzm, autorytaryzm i demokracja. Byc moze wiedza o tym nie jest potrzebna w Narodowym Centrum Badan Naukowych. Sam tekst to z jednej strony (przepraszam za wyrazenie) socjologiczny belkot nie odnoszacy sie do rzeczywistosci a z drugiej strony obecnie gdy minelo juz tyle lat mozna bylo troche wiecej oczekiwac od osoby ktorej transporty wspieraly dzialania SB... Ciekawe swoja droga jak p.Pomian okreslilby mutacje systemu politycznego w kraju obecnego zamieszkania... WD P.S. http://encyklopedia.pwn.pl/75723_1.html TOTALITARYZM [łac.], termin budzący kontrowersje w naukach społ., oznacza: 1) System rządów (oraz wspierającą go ideologię) charakterystyczny dla XX-wiecznych państw, w których ambicje modernizacyjne i mocarstwowe szły w parze z rozczarowaniem do demokracji, jej kryzysem lub niedostatkiem; w tym sensie totalitaryzm jest uważany za skrajną i specyficzną postać rządów autorytarnych, nowocz. odmianę tyranii i despotyzmu zapewniającą rządzącym o wiele skuteczniejszą kontrolę nad społeczeństwem. Pojęcie totalitaryzmu, wprowadzone 1925 przez wł. faszyzm (G. Gentile, B. Mussolini), wzbudziło szersze zainteresowanie dopiero wtedy, gdy dostrzeżono strukturalne podobieństwa między państwami faszyst. i komunist.: oficjalna, obowiązująca wszystkich ideologia, głosząca radykalne zerwanie z przeszłością, permanentną rewolucję i ?wykuwanie? człowieka nowego typu; cenzura i centralnie kierowana propaganda; całkowite podporządkowanie sobie przez państwo zatomizowanego społeczeństwa poddawanego nieustannej mobilizacji; rządy monopartii; terror na ogromną skalę przy pomocy tajnej policji; wyraźnie zdefiniowany wróg wewn. i zewn.; sterowane poparcie społ.; monumentalizm w sztuce, połączony z wrogością do form uznanych za zdegenerowane i z nihilistycznym lub b. wybiórczym stosunkiem do tradycji. Pomimo znacznych różnic między typami państw totalitarnych (korporacjonizm w faszyzmie; rola rasizmu i antysemityzmu w nazizmie III Rzeszy; nacjonalizacja własności, walka klasowa i uniwersalistyczne hasła w komunizmie sowieckim i krajów znajdujących się w sowieckiej strefie wpływów), uderzające analogie między nimi pozwalają na wyodrębnienie totalitarnego systemu sprawowania władzy. Od tradycyjnych rządów autokratycznych lub dyktatorskich różni totalitaryzm nie tylko ideologiczna nadbudowa oraz skala zinstytucjonalizowanego terroru, lecz przede wszystkim posługiwanie się nowocz. techniką i organizacją pracy, bez której niezbędny dla totalitaryzmu stopień kontroli nad społeczeństwem byłby nieosiągalny. Totalitaryzm bywa wyjaśniany jako militaryzacja życia publ. w imię podniesienia skuteczności rządzenia, nawiązująca do rozwiązań z czasów I wojny światowej. Z punktu widzenia psychologii społ. upatruje się w nim (E. Fromm, H. Arendt) przejaw charakterystycznej dla nowocz. społeczeństw masowych ?ucieczki od wolności? bądź pustki duchowej w wyniku zeświecczenia. Pod wpływem krytyki (gł. w latach 60. i 70.) zarzucającej zwolennikom teorii totalitaryzmu ideologiczną tendencyjność nowsze ujęcia odchodzą od pierwotnej tezy Z. Brzezińskiego i C. Friedricha, sugerującej niezmienność, nieodwracalność i jednolitość totalitaryzmu; pozostawiają miejsce na ewolucję, niestabilność, a nawet elementy pluralizmu. Towarzyszy temu tendencja do ograniczania stosowania pojęcia totalitaryzmu tylko do krajów komunist. w epoce rządów Stalina i jego satelickich odpowiedników w tym okresie. 2) W znaczeniu potocznym przeciwieństwo pluralizmu w polityce, życiu społ., kulturze, sposobie myślenia. W tym znaczeniu totalitaryzm jest cechą przypisywaną społeczeństwom, grupom społ. lub jednostkom niezależnie od istniejącej formy rządów. Źródłem poglądów, postaw i zachowań totalitarnych, manifestujących wrogość do wszelkiej różnorodności oraz negujących potrzebę autonomii jakiejkolwiek sfery życia, mogą być, oprócz ideologii, również predyspozycje własne. http://encyklopedia.pwn.pl/4742_1.html AUTORYTARYZM [łac.], antydemokr. system rządów, w którym władza jest sprawowana przez armię, aparat biurokratyczny lub partię polit., zwykle po dokonanym zamachu stanu; potocznie a. jest nazywany ?rządami mocnej ręki?; w a. rząd nie jest oparty na większości parlamentarnej i nie podlega kontroli społ., chociaż mogą w nim występować elementy demokracji (np. samorząd), a wiele spraw ekon. (swobody gosp.), społ., rel., kult. jest pozostawionych aktywności indywidualnej. Autorytatywne rządy uzasadniają często swe powstanie ?zgubnymi przerostami demokracji?, a w rzeczywistości świadczą o niedorozwoju demokracji w danym państwie. A. kieruje się pragmatyzmem i w odróżnieniu od totalitaryzmu rzadko opiera się na uniwersalnej ideologii, tajnej policji, terrorze i monopolu gosp.; rządy takie powstały w wielu krajach Europy w okresie międzywoj. (Polska, Rumunia), w Hiszpanii (1939?75), a po II wojnie świat. w krajach Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej. http://encyklopedia.pwn.pl/16362_1.html DEMOKRACJA [gr.], ludowładztwo, ustrój polit., w którym władzę sprawuje społeczeństwo; termin wprowadzony w starożytności prawdopodobnie przez gr. sofistów, upowszechniony przez Demokryta, potem przez krytyków demokracji ateńskiej: Platona i Arystotelesa. Obecnie termin demokracja używa się w 4 znaczeniach: 1) władza ludu, narodu, społeczeństwa; 2) forma ustroju polit. państwa, w którym uznaje się wolę większości obywateli jako źródło władzy i przyznaje się im prawa i wolności polit. (prawa, wolności i obowiązki jednostki) gwarantujące sprawowanie tej władzy; 3) synonim samych praw i wolności polit., których podstawą jest równość obywateli wobec prawa oraz równość ich szans i możliwości; 4) ustrój społ.-gosp. zapewniający powszechny i możliwie równy udział obywateli we własności i zarządzaniu nar. majątkiem produkcyjnym, dostęp do dóbr kultury, oświaty i ochrony zdrowia; jest to tzw. demokracja społeczna i ekon., na której znaczenie kładą nacisk różne odmiany ruchów i ideologii lewicowych, np. socjalistyczne. Stosując kryterium zakresu udziału obywateli w wykonywaniu władzy, rozróżnia się demokrację pośrednią (reprezentacyjną) i demokrację bezpośrednią. Demokracja pośrednia jest dominującym systemem władzy w państwie współcz., opiera się na periodycznej wymianie przynajmniej części członków polit. aparatu państw., gł. w formie wyborów powszechnych do parlamentu; system ten polega raczej na kontroli działania aparatu państw. przez obywateli niż na faktycznym i stałym braniu przez nich udziału w podejmowaniu decyzji państw.; w większości państw jest to zdeterminowane wielkością ich obszaru i liczbą ludności; uzupełniająco występują w nich instytucje demokracji bezpośredniej, np. referendum. Demokracja bezpośrednia polega na bezpośrednim podejmowaniu decyzji państw. przez ogół obywateli; do aparatu państw. należy przygotowanie projektów decyzji o znaczeniu zasadniczym i podejmowanie decyzji wykonawczych lub o charakterze techn.; demokracja bezpośrednia jest swoistym ideałem demokracji, trudnym do zrealizowania w państwach większych, toteż występuje w ograniczonym zakresie (np. w Szwajcarii); jest także znana w innych krajach, gł. w formie referendum. Zarówno w demokracji pośredniej, jak i bezpośredniej władze są powoływane na określony czas, decyduje większość głosów, ale prawa mniejszości muszą być przestrzegane i opozycja polityczna może legalnie działać; najwyższym organem władzy ustawodawczej jest parlament (parlamentaryzm), który ma prawo do krytyki rządu, a w systemie parlamentarno-gabinetowym może rząd odwołać; w demokracji ważnym czynnikiem jest niezależne od rządu sądownictwo, istnienie partii politycznych, które zmieniają się u władzy. We współcz. teorii demokracji pojawiła się koncepcja demokracji jako współzawodnictwa i wymiany elit władzy; obywatele wpływają na politykę przez wybór określonej elity (przywódców i programu). W kategoriach teorii suwerenności demokracji odpowiada zasada suwerenności ludu lub narodu, określa ona lud czy naród jako jedyny podmiot władzy państw. sprawowanej bezpośrednio lub przez przedstawicieli. W hist. rozwoju demokracji ukształtowała się w starożytności (demokracja antyczna) w licznych gr. miastach-państwach oraz w pewnym okresie w republ. Rzymie; wzorcowym przykładem demokracji był ustrój Aten w V w. p.n.e. W średniowieczu elementy demokracji pojawiły się w ustrojach niektórych miast (np. wł. republik miejskich) jako wyraz uniezależnienia się od feud. możnowładców ? świeckich i duchownych; od późnego średniowiecza, a następnie w okresie odrodzenia rozwijała się forma przedstawicielska jako wyraz woli narodu w Anglii, Polsce i niektórych innych krajach, stanowiąc jednak wyjątek w stosunku do panującego w większości państw absolutyzmu monarszego. W demokracji szlacheckiej w Polsce w XV i XVI w. suwerenem był stan szlachecki, realizujący swe władztwo polit. w ramach monarchii przez sejmiki oraz sejm i korzystający z szerokich przywilejów i swobód polit.; ustrój, w związku z przerostem swobód i rozwarstwieniem ekon. społeczeństwa, stopniowo przybierał formę oligarchii magnackiej. Rozwój ustrojów demokr. na świecie był spowodowany skutkami rewolucji ang. w XVII w., powstaniem Stanów Zjedn. oraz rewolucją fr. 1789. Ideowo proces ten był związany z upowszechnieniem idei oświec. oraz ugruntowaniem się liberalizmu polit. i ekon.; w dziedzinie prawodawstwa decydujące znaczenie miały: stworzenie konstytucji pisanej, reforma prawa wyborczego, polegająca m.in. na zniesieniu wyborczych cenzusów; otwarły one drogę do dominacji form demokr., tworząc wzorzec państwa nowocz., w którym prawo nie jest narzędziem przemocy, ale chroni obywatela przed przemocą państwa. Obecnie wzorzec ten jest powszechnie akceptowany, co nie oznacza istnienia wielu wyjątków. Pełnej i rzeczywistej realizacji demokracji w danym państwie sprzyja istnienie licznej klasy średniej oraz rozwinięta, ustabilizowana gospodarka i oświata. Od demokracji, należy odróżnić systemy, które chociaż posługują się terminem demokracji, nie mają z demokracją nic wspólnego; demokracja kierowana ? system, w którym istnieją wolne wybory, ale ostateczne decyzje należą do grupy (rządzącej zwykle przy pomocy armii) lub jednostki (występuje często w państwach postkolonialnych); tzw. demokracja socjalistyczna ? system kierowniczej roli partii komunist., kreującej narzucone przez siebie władze, przy zachowaniu formalnych cech ustroju demokr. (np. ograniczony lub formalny system wielopartyjny); system ten został ukształtowany w teorii marksist. i był realizowany w ZSRR i państwach bloku sowieckiego (w pierwszym etapie p.n. demokracja ludowa).
