Herkese merhaba, Murat Demirten ve Fazlamesai`deki arkadaslarla Debian`da turkce basligi altinda degerlendirilebilecek bazi on yazismalar yapmistim. O yazismalar sonucunda kismi olarak derledigim sonuclari, "Debian`da turkce destegi adina ne yapabiliriz?"e cevap onerisi olarak asagida ozetliyorum. Tumunu okumaya guc yetiremeyenler icin ozetin ozeti olarak nihai hedefi belirteyim. Hedef `task-turkish` adinda bir `turkceleme gorevi` olusturmak. Debian kullanicilari bunun ne anlama geldigini `tasksel`i calistirarak gorebilirler. Tasksel`in secim ekraninin `Localization` kisminda `French environment`, `Polish environment` vb. yerellestirme gorevleri goreceksiniz. Yani amac bu kisimda bir `Turkish environment` olusturmak. Gorev tanimi `task-turkish` oldugundan -geleneksel anlamda bir proje olmasa bile- bu projeye `task-turkish` adinin verilmesini uygun gormekteyim. Oneri babinda listeledigim hususlar butunuyle idealize edilmis bir proje ortami goz onunde bulundurularak ifade edilmistir. Bu onerilerin `bak bir zamanlar neler yapmaya kalkismislar` seklinde tozlu liste arsivlerinden okunmasi ihtimalini de cok dusuk gormedigimi pesinen soyleyeyim :)
Dogrudan `task-turkish`in kapsam alanina girmemekle beraber `Turkceleme` basligina giren cok onemli bazi projeler var. Bu projeler, cogunlukla programlarin turkce resource`lariyla ilgili gettext/po dosyalarindan, GNOME/KDE lokalizasyonuna kadar uzanan calismalar. Su an `gnu-tr` grubu -sagolsun- bu konuda minnettar kalacagimiz calismalar yapiyor. Projeye katilan arkadaslarin cogalmasini dilerim. task-turkish`in bilesenleri genel hatlariyla soyle: A- Dokumantasyon B- Lokalizasyon scriptleri C- Diger A- Dokumantasyon `Debian`da Turkce dokumantasyon` denildiginde ne kastettigimi ayrintili tarif etmeden once sunu belirteyim: `Debian`da Turkce dokumantasyon` asagida belirttigim istisnalari dikkate almak kaydiyla `Linux`da Turkce dokumantasyon`un bir alt kategorisi olarak degerlendirilmelidir. Bu argumana itirazi olanlar, az sayida gonullu arkadasin talip oldugu telif/ceviri faaliyetlerinde butunuyle Debian`a hasredilmis bir yaklasimin gerektirdigi insan/zaman kaynaklarinin varligini da gostermek durumundadirlar. Bu cumleyle bir egilimimi de dolayli bir uslupla belli etmis oldum. Kanaatimce -ozellikle bu dokumantasyon konusunda- Debian`la ilgili faaliyetlerin ulkemizdeki linux faaliyetlerinden kopuk sekilde yurutulmesi dogru olmaz. Bu yargi icin bircok gerekcem var, ayrinti istenirse soylerim. Debian ve Turkce dokumantasyon baglaminda akla gelebilecekler su sekilde listelenebilir: (1) HOWTO/FAQ (2) Guides Basvuru niteligindeki uzun dokumanlar (cogunlukla kitap veya booklet biciminde) (3) man dokumanlari: Ozellikle Debian`la ilgili temel program/utility`lerin man dosyalari onemli (orn. dpkg, apt, aptitude) Ayrica fdisk, cfdisk, lilo, adduser vb. Debian`a ozel olmayan fakat kritik onemdeki admin araclari da ikincil olarak dikkate alinmali. Onceden yazilmis olan man dosyalari ve yeni yazilacak olanlar icin hedef paket: `manpages-tr` (4) Debian`in kendi resource`lari: Menu dosyalari ve DDTP (Debian Description Translation Project) projesini kastediyorum. Asiri ugras gerektiren bu konulari simdilik ikinci planda tutuyorum. (5) Belirli bir programin kullanimina dair programdan ayri sekilde dagitilan dokumanlar: Cogunlukla `paket-doc` seklindeki dokumanlar. Ornek `gnupg-doc`. Bu dokumanlarin bir kismi -ozellikle HOWTO/FAQ/Guide/Manual olanlar- onemli oldugundan ilgi alanimiza giriyor. Bunlar icin hedef paketler `paket-doc-tr`. (6) DDP (Debian Documentation Project) kapsamindaki dokumanlar: Bu dokumanlar su sekilde dagitiliyor. `doc-debian`da en temel Debian dokumanlari (Debian FAQ, Social Contract vb.) var. Bir de HOWTO/Manual vb. var. `apt-howto` gibi. Cogunlukla `debian-doc` formatinda yazilan bu dokumanlarin Turkce cevirileri icin developer ile irtibat kurmak ve ceviriyi oraya gondermek yeterli. Developer turkce ceviriyi bu sekilde paketin yeni versiyonuna ekler veya `apt-howto-tr` seklinde yeni bir paket uretir. (1) ve (2) nolu madde konusunda sagolsunlar belgeler.org ve (kendimi de ekibin bir uyesi sayarak :) fazlamesai`deki arkadaslar fevkalade calismalar yapiyorlar. Her iki grubu da Turkce linux dokumantasyonu konusunda basvurulacak ana kaynaklar (portal) olarak degerlendiriyorum. Fakat dokuman paketlemeleri sirasinda karsilasilacak sorunlari da goz onune alarak bazi onerilerim olacak: (Zannediyorum Murat`in `belgeler` paketini hazirlarken dustugu kararsizlik da buradan kaynaklandi.) `belgeler` paketinin `all-in-one` degil de *dizinler (directory) duzeyinde* kategorik olarak duzenlenmesi mumkun mu? Kategorik derken icerikle ilgili konu kategorilerini kastetmiyorum. (Halihazirdaki durum bu zaten, mesela NASIL belgeleri `Guvenlik`, `Yazilim Gelistirme` vb. sekilde duzenlenmis.) Kastettigim kategorizasyon belgenin tabiatina gore olusturulacak alt dizinler: TLDP`de oldugu gibi HOWTO, FAQ, Guide, man vb. Bu sekilde bir siniflamayla soyle tarball`lar ortaya cikacak: `belgeler-nasil` (geleneksel olarak FAQ`lar da buna dahil), `belgeler-man` vb. bir de tabii bunlarin hepsini iceren bir `belgeler`. Sonucta paket boylarinin kuculmesi bir yana bakimi da (maintain) daha kolay olur diye dusunuyorum. Bu duzenleme en azindan `task-turkish` acisindan zorunlu. Boylelikle bizim bunlari degisik isimler altinda paketleme imkanimiz da olur. Su anki haliyle Murat`in hazirladigi all-in-one paket icin `belgeler` ismi uygun dusuyor. Fakat onerdigim duzenleme yapilirsa bu isim yerine Debian paket namespace`indeki daha standart isimlerin yani `doc-linux-tr` vb. kullanilmasi daha uygun olabilir. (Opsiyonel olarak bir meta paket olusturup butun Turkce dokumanlara buradan cikilabilir -/usr/share/doc/belgeler/index.html ile- ve Nilgun hanimin istedigi sekilde bir desktop link`i de olusturulabilir.) Diger bir husus da fazlamesai cevirileriyle ilgili. Bu calismalarin Wiki tabanli bir ortamda yapilmasi katilimin artmasini saglayan en onemli unsur. Bununla beraber cevirilerin sadece duz text formatta olmasi gibi bir handikap var. Ben bu konuda TLDP`nin `lampadas` projesi disinda ciddi bir cozum onerisi bilmiyorum ki lampadas`i da denemedim. Nilgun hanim cozum olarak dogrudan `xml` kaynaklarini upload ederek ceviriye baslamis. (Bu cozum su anki sistemde buyuk capli dokumanlar icin makul ve tek yontem olarak gozukuyor.) Konu hakkinda onerileri dinlemek isterim. Sahsi dusuncem bicimden ziyade icerigin onemli oldugu ve mevcut sistemin de bu islevi etkin sekilde gordugu yonunde. O halde toparlayacak olursak `task-turkish`in icinde derlemek durumunda oldugumuz *temel* dokuman paketleri sunlar oluyor: (digerlerini sonra listeleyecegim) - `doc-linux-tr` (1) nolu dokumanlar Genel hatlari itibariyla `belgeler-nasil`in (sss`de dahil) paketlenmis hali. Belge formatina gore `doc-linux-tr-text` vb. sekilde alt turleri olacak. FM`den gelecek HOWTO/FAQ cevirileri text paketinde olacak. Butun bir paketin otomatik olarak derlenmesi Debian`da sorun degil. Basit bir Makefile yeterli olur kanimca. - `<guide_ismi>-tr` (2) nolu dokumanlar FM`de su an cevirisi devam eden `Hands on Guide Debian` veya `Ag yoneticisinin kilavuzu` gibi dokumanlar. Bu dokumanlar bittiginde `guide` ile ayni isimde paketlerde derlenmeli. - `manpages-tr` (3) nolu dokumanlar `belgeler-man`in paketlenmis hali. - `doc-debian-tr` _DDP kaynakli_ dokumanlar. Daha acik sekilde soyleyecek olursak bu paket doc-debian`in birebir turkce cevirisi. Gelecekte `debian-user-turkish` listesine gonderilecek -ve tercihen Debian`la ilgili- sorularla sekillenecek bir FAQ olusturuldugunda bu pakete konulmali. Fakat turkce lokalizasyonla ilgili sorulari ayri tutuyorum. Bunlarin yeri asagida aciklanan paket. - `doc-user-tr` Debian`da turkce lokalizasyon ile alakali butun dokumanlar. Muhtemelen (ve umarim) listeye (debian-user-turkish) gonderilen turkceleme sorularindan derlenmis bir Turkce-FAQ bu dokumana eklenebilir. Debian-Turkce-NASIL`in yeri olarak da bu paket dusunulebilir. (Bu konuda tam karar veremedim.) Bu temel paketlere ek olarak `paket-doc-tr` vb. seklinde ilgili upstream developer`la irtibat kurularak yapilacak ceviri paketleri var. (Yani 5 nolu dokumanlar.) Bir de burada belirtmeden gecmeyeyim: fazlamesai`de cikmis onemli makaleler -7 nolu dokumanlar ;)- derlenerek ayri paketler hazirlanabilir. (Linux Gazette icin hazirlanmis `lg-issue*` paketleri gibi) B- Lokalizasyon scriptleri - `user-tr` Yeni kurulu bir Debian box`da Turkce yerellestirme yapilandirmasini gerceklestirecek ve bu yapilandirmanin degistirilebilmesini ve hicbir iz birakmadan kaldirilabilmesini saglayacak bir paket. Turkce destegi detay duzeyine kadar inecek ve script davranisinin yeterince smart olmasi saglanacak. Debconf arayuzu kullanilacak. Simdilik shell scripting fakat belki perl veya inadina gelisimine destek vermek amaciyla ruby ile kodlanabilir ;) - Sistemde kurulu olan turkce dokumanlara kolay erisimi saglayacak bir script/infrastructure (doc-base`den farkli fakat onunla uyumlu bir seyi kastediyorum) - Turkce imla denetleyicisi: Bildigim kadariyla aspell icin henuz denemedigim bir Turkce eklentisi var. Bir de Sabanci universitesinden Kemal Oflazer`in bu konuda yaptigi calismalar var. Bu konular arastirilmali. - Diger script`ler: Bunlarin ne olabilecegi konusunda bir fikrim yok, oylesine belirtiyorum C- Diger - Turkce ortami zenginlestirecek bazi paketler. Akla gelenler: * wturkish: Turkish dict (/usr/share/dict) * Sozlukler (Turkce-Ingilizce ve vice versa) * Cesitli fontlar (Terminus fontlari gibi) * fortune-tr Simdilik dusuncelerim bunlar. Tepkilerinizi (veya tepkisizliklerinizi :) bekliyorum. Yeterli bir ilginin saglanmasi halinde gelecekte `debian-l10n-turkish` veya `debian-devel-turkish` gibi bir liste acilarak bu konular orada tartisilabilir ve `debian-user-turkish` lokalizasyon`dan ziyade daha genel bir turkce sohbet ortamina donusur. -- Recai Oktas <[EMAIL PROTECTED]>
